Tag Archief van: jeugdpoëzie

Het was Pinksteren. De bomen
en de struiken waren groen.
In het bos van koning Nobel
was vandaag een boel te doen.

Want de koning hield een Hofdag.
Hij, een leeuw van groot formaat,
had zijn volk bijeengeroepen
net als zijn ministerraad.

Elk dier kon zich bij hem melden
met een klacht over een moord,
ruzie, een gevecht of diefstal.
Iedereen werd aangehoord.

Soms dan kwam het tot een rechtszaak.
Maar aansluitend was er tijd
voor een feest met eten, dansen
en een hoop gezelligheid.
[…]
Maria van Donkelaar & Martine van Rooyen. Uit: Het onvergetelijke verhaal van Reinaert de vos. Een hervertelling op rijm. Illlustraties Wendy Panders. Gottmer, 2024. 
Alle dieren komen samen op de Hofdag in het bos, op één na.  Reinaert de vos is weggebleven, omdat hij zeker weet dat hij zal worden aangeklaagd voor zijn daden.
Wat een verrukkelijke hervertelling van het beroemde middeleeuwse dierenepos Van den vos Reynaerde is dit Reinaertverhaal, en helemaal geschikt voor lezers van nu.
In toegankelijke, klassiek rijmende, metrische vierregelige strofen vertellen van Donkelaar en van Rooyen over de schurkenstreken van de vos en over de klagende Isengrim de wolf, de hebzuchtige koning Nobel  en de verdediging van Reinaert door Grimbeert de das. De levendige stripachtige illustraties van Panders vertellen zelf al een verhaal, samen zijn tekst en tekeningen onverslaanbaar.
Frits van Oostrum, expert middeleeuwse Nederlandse letterkunde schrijft over dit boek: “‘Van den vos Reynaerde’ blijkt als meesterwerk al eeuwen onverwoestbaar. Maar de tekst heeft tolken nodig. Het oorspronkelijke Middelnederlands is voor nieuwkomers te moeilijk, zeker voor de jeugd – voor wie de avonturen van de vos nu juist zo geschikt zijn. Daarom: hulde aan Maria van Donkelaar en Martine van Rooijen, die hier het Nederlands verrijken met een nieuwe navertelling van de ‘Reynaert’. En nog wel in soepel rijm, gemakkelijk te lezen en een feest om voor te lezen. Plus gul begeleid door geestige illustraties van Wendy Panders. Zo kan Reynaert weer een tijdje mee!”
Leeftijd 8+

EEN MENS MISSCHIEN
Hannes en Hassan
weten meer van het leven dan jij.
‘Zo is het,’ zegt Hannes, ‘wij houden gewoon onze hersens erbij.’
‘Mensen,’ zegt Hassan, ‘weten niks van belangrijke zaken.’
‘Mensen,’ zegt Hannes, ‘willen altijd van het ene het andere maken,
van de ochtend de avond
en van gisteren later.
Van blijven vertrekken
en van zuchten geschater.’
“Ik word al draaierig,’ grinnikt Hassan, ‘wanneer je het zegt,
terwijl het dus echt
om jou gaat en om mij gaat
en om samen en om spinnen
en om hier zijn en om grappig zijn
en gedichtjes verzinnen.
Hannes fronst: ‘Gedichtjes?’
[…]
Edward van de Vendel. Uit: Hannes en Hassan weten meer dan jij. 12 1/2 gedichten. Illustraties Martijn van der Linden. Querido, 2024. 
Lees jezelf en/of je geliefde elke dag bij het ontbijt een gedicht voor uit deze bundel en je begint de dag schaterlachend en met een stralend humeur. Edward van de Vendel gaat in deze verrukkelijke bundel compleet uit zijn plaat en haalt alles uit de kast wat hij aan schrijf- en poëzietalent in huis heeft. En passent overtreedt hij diverse poëzieregels op het gebied van rijmdwang, ritme en wat niet al,  maar komt daar glorieus mee weg. Dat kan als je zo ervaren bent als hij.
De twee rode katten Hannes en Hassan bezien de wereld om hen heen met hun geheel eigen blik en geven daar  vervolgens bezield commentaar op. Ook koe Gouden Roosje, ezeltje Aquamarijn en schildpad J.J van der Dongen, die we net als de twee katten nog kennen uit van de Vendels vorige bundel Gelukkig en blij, laten opnieuw van zich horen. Het resultaat is een taalfeest van 12 1/2 gedichten met her en der wat levenslessen er doorheen gevlochten. De tekeningen van Martijn van der Linden, gevarieerd in stijl en materiaalgebruik, zijn net zo fantastisch als de gedichten en de levendige en eigenwijze Hannes en Hassan lijken zo bij je op de bank te kunnen springen.
Oh en waarom 12 1/2?? Heel eenvoudig, omdat het laatste gedicht, dat maar een hálf gedicht is, alvast uit de vólgende dichtbundel komt, die TANTES ZIJN FANTASTISCH (OOMS OOK) zal gaan heten en geillustreerd gaat worden door Philip Hopman. Go Edward!
Leeftijd 7+

Een toren van tijgers
Mama krijgt straks theevisite,
de nieuwe kopjes staan al klaar.
Ze hebben strepen. Het zijn tijgers!
Kijk, ze klimmen op elkaar.

Ik bouw een toren van de tijgers,
helemaal tot aan ’t plafond!
Met scherpe klauwen, felle ogen,
kaken sterker dan beton.

Mijn toren brult en hij kan bijten.
Eet vijf taarten, met gemak.
Ik ga hem nóg iets hoger maken!
O nee.
Hij wankelt. Hij valt om. En…

KRAK!

Voorzichtig kijk ik naar mijn moeder.
Ik ben een béétje ongerust.
Ze is geen tijger, maar nu kijkt ze
alsof ze best een jongen lust.
Lizette de Koning. Uit: Toren van tijgers. Illustraties Gareth Lucas. Ploegsma, 2023.
Vrolijke, grappig  rijmende gedichten schrijft Lizette de Koning bij de aanstekelijke illustraties van Gareth Lucas. Een pissebed heet liever een houtafkluivertje of wriemelvriendje, pinguïn kan aan het eind van groep drie nog steeds zijn eigen naam niet schrijven, koala’s die in de spiegel kijken zien een dropje in het midden van hun gezicht en hond is de beste dokter bij verdriet. Lucas’ prachtigmooi gestileerde, sympathieke tekeningen brengen de dieren heel dichtbij in deze fijn vormgegeven bundel voor jonge kinderen.
Leeftijd 4+

Naar school om schattig te worden
Ik studeer voor schattig schaapje.
Elke dag van zes tot zes
komt een lammetje mijn wei in,
geeft me schattig-schaapje-les.

Dartelen, dat is het moeilijkst
maar ik oefen dag en nacht
want ik weet, er komt een avond
dat mijn mama naar me lacht
en mij vol verwachting vraagt:

‘En?’

‘Ja hoor, mama. Zonder fouten!
Met een 10 geslaagd!’
Erik van Os. Uit: Wij zijn even naar de verte. Gedichten bij beelden van Tineke Meirink. Querido, 2024. 
Beeldend kunstenaar en illustrator Tineke Meirink timmert sinds een paar jaar flink aan de weg met haar originele beelden en vormen: aan bestaande, vaak hele alledaagse, voorwerpen en foto’s voegt ze bijvoorbeeld kleine tekeningetjes toe waardoor een compleet nieuw beeld ontstaat.
In dit boek doet ze dat met simpele stenen, die ze van een nieuwe omgeving en een paar extraatjes (zoals streepjes, veertjes, draadjes) voorziet. Verrassing: opeens blijken twee stenen  met de hulp van een paar getekende oortjes en pootjes, een staartje, ogen, neus en mond een vrolijk huppelend lammetje te zijn (zie het gedicht hierboven).
Ook op het omslag van het boek zien we twee stenen die samen, voorzien van twee kleuren blauw, een getekend huisje en wat vormpjes eromheen, plotseling een eenzaam eilandje in een groot wateroppervlak lijken. Een magische en poëtische transformatie. De beelden worden geflankeerd door grappige gedichten die Erik van Os er speciaal bij schreef en die soms heel raak zijn maar soms ook wel heel erg luchtig. Toch, al met al, een fijne bundel om doorheen te dwalen.
Leeftijd 8+

Aan de waterput
De zon schijnt, al maanden.
Tegenwoordig prijzen we de regen.
Tegenwoordig mogen we om de beurt
water gaan halen, we noemen het de waterput
net zoals ze vroeger deden.
Vroeger hadden we kranen waar goud uit kwam als je ze opendraaide.
Dat wisten we toen niet maar nu wel.

We praten, aan de waterput.
Het is lang wachten dus ik maak vrienden.
Van een last een lust maken, daar word je vanzelf expert in.
De buurvrouw en ik bespreken hoe graag we zouden willen zwemmen.
Met wijde bewegingen, hoofd onder water,
waterijsjes druppelend van je kin.

Hoe gek het is dat ze het toen al wisten en wij het nu leven: tekort.
We lijken op vetplanten: met weinig tevreden.
We lijken op vetplanten: overlevers.
We tellen de dagen in regen,
we maken vrienden aan de waterput,
hopen op sneeuw.
Evangeline Agape. Uit: Het gras lacht groen. Klimaatgedichten & korte verhalen van meerdere auteurs waaronder Joke van Leeuwen, Pim Lammers, Erik van Os, Daniel Billiet ea.  Samenstelling Daniel Billiet. Illustraties Lucas Suykens. De Eenhoorn, 2024. 
Hoe knap dit gedicht, als je bedenkt dat de opdracht of vraag was om een klimaatgedicht te schrijven maar niet te alarmistisch, niet te onheilsspellend. Maar bewustwording vergrotend. Dat is gelukt met dit boek. De gedichten en verhalen zijn los van toon en brengen toch de boodschap luid en duidelijk over het voetlicht: er is geen tijd meer te verliezen, kom in actie! Dit boek is voor kinderen en volwassenen, we leven allemaal in een tijd “waarin we in toenemende mate te maken hebben met de ingrijpende gevolgen van klimaatverandering.”
Door de  strak gestileerde, stripachtige tekeningen van Suykens blijft de lezer wat op afstand, en wellicht is dat precies de bedoeling. Want het is goed als mensen zich bewust worden van wat er gaande is, maar we willen niet dat ze in paniek raken.
Leeftijd 8+

Gevlogen
Ik vond je op het pad
en heb je zacht gestreeld
en in mijn hand gewogen:

een rommelig dotje veren
met gitzwarte ogen
die nerveus bewogen.

Je hartje tikte snel.
Toen hield het op en viel
jouw kopje steil gebogen

over mijn hand omlaag.
Plots leek je zwaarder,
hoewel er iets was weggevlogen.
Rian Visser. Uit: Het is een zachte dag vandaag. Illustraties Janneke Ipenburg Leopold, 2024.
Wat een heerlijke titel heeft Rian Vissers nieuwe bundel. Hij nodigt de lezer uit om de gedichten met een zacht hart en warme ogen te lezen.  De gedichten gaan over wensen en dromen, over hoop en over een leerling die de leraar wil leren hoe hij niet iemand met ‘lastig gedrag’ is maar iemand die langzaam verandert en ontdekt wie hij is. In een flink aantal gedichten wordt de lezer opgeroepen tot actie, zoals voor meer groen zorgen, sporten (want ‘sport is goed’), doden en ‘vergeten’ bomen herdenken en niet te vergeten genieten. Sommige gedichten spelen meer met taal: ‘Ken je dat?/Dat je steeds denkt/straks ga ik dit doen/maar eerst doe ik dat/en dat dit er dan niet van komt?
Ondanks de maatschappelijke thema’s die her en der aan bod komen zijn de meeste gedichten uiterst luchtig, waardoor de boodschap op afstand blijft. Rian Vissers  poëzie kan best wat meer gewicht gebruiken en zou er sterker van worden.
Janneke Ipenburg tekent sfeervol, boordevol kleur en afwisseling en verbeeldt elk gedicht met steeds een verrassend detail of bijzondere invalshoek.
Leeftijd 7+

Troostwoord
Opa begint vaak over het klimaat.
Hij maakt zich, zegt hij, ‘echt bezorgd’.

IJsberen op zoek naar hun eerste lettergreep,
schouders steeds lager, stappen steeds trager.

Zeewater over duinen, dijken, als miljoenen moordsoldaten
over de kantelen van ons (dachten wij) onneembare kasteel.

Oranjerode baksteenharde akker, gebarsten, gescheurd, net
de landkaart van een werelddeel waar alleen de oudsten

weten hoe de regen klinkt. Miljoenen op weg van hun plek, hun
gisteren, ongebouwde huizen, het scheermes in hun maag

langs pels, vacht, huid over been en ogen die alleen
nog trage gedachten zien, naar god weet waar

het niet brandt, geen vogels boven polderpaden
drijven, oogstloof ’s zomers nog bloeit.

Opa maakt zich, zie ik, écht bezorgd, maar hij bouwde
hutten van sneeuw, leerde schaatsen op slootijs

dat ik nog nooit heb gezien, zag vlinders die niet meer
bestaan, brandde zijn kindervingers aan een kolenkachel

zocht kievitseieren in boerengras tot boven zijn blote
knieën, zwom met oma in de Middellandse Zee

zonder te hoeven denken wat ik denken moet.
Ik leg mijn hand op de twee ringen

rond één rimpelvinger. Zeg: ‘Wij nemen ’t nu over,
het komt goed.’
Kees Spiering. Uit: Nog lang geen later. Illustraties Jeska Verstegen. Luitingh-Sijthoff, 2023. 
Goeie genade, brengt Kees Spiering daar zomaar een lijvige dichtbundel met liefst 50 gedichten uit, vol prachtigste beelden en treffende observaties. Spiering excelleert in sprekende poëzie voor en over jongeren maar evengoed voor volwassenen, waarin verdriet, onmacht, vreugde en dagelijkse zorgen om een eerste liefde, pesten, opa’s en oma’s, stervende bomen en verdwenen huisdieren elkaar afwisselen.
Spiering, die voor zijn comeback-bundel Jij begint in 2019 een Vlag en Wimpel kreeg, schrijft gedichten die zich niet met die van andere dichters laten vergelijken; zijn heel eigen stem klinkt luidop in deze meeslepende bundel om te lezen en te herlezen, steeds opnieuw.
De dromerige, soms verontrustende beelden van Jeska Verstegen brengen de gedichten nog dichterbij en leggen de zorgen van Spierings personages nog onheilsspellender op je deurmat.
Leeftijd 13+

Sterrenschip
Daar gaan we weer
op pad naar wie weet wat
of waar of hoe.

Naar Mars, de maan of welke wilde
ruimte ook, onbezet door leven, zonder
zuurstof zelfs.

Ingebakken ordening? Heeft elke
populatie ongeacht de soort een
kluitje dat steeds verder moet?

Rugstreeppadden trekken naar
nieuw leefgebied, luzernevlinders
vliegen over continenten.

Maar nu de aarde bijna kiept
van vuil, verdriet en grimmigheid
wil onze woonstee eerst graag

tot een leefbaar huis gemaakt
in plaats van dat weer kolonisten gaan
naar waar het nieuw en anders is.
Diet Groothuis. Uit: Dichter nr. 28 Het Heelal. Uitgeverij Plint, 2023.
In het nieuwste nummer van kwartaaltijdschrift Dichter haast zestig gedichten over het heelal. Fascinerende inkijkjes geven deze gedichten in  harder dan hard rijden op de Melkweg, vlugvlug wensen wat er allemaal te wensen valt zodra een ster naar beneden valt en een dierenarts die overdag bange, zieke en oude dieren verzorgt maar ’s nachts op haar balkon ademloos tussen de wonderdieren – eenhoorn, draak, centaur – boven haar hoofd zweeft.
Leeftijd 6+

Herstelboerderij
Uit de monden van mensen
waait altijd lawaai.
Je kunt hun herrie bijna bekijken-
zo taai hangt het in de lucht.
Ze kleden er hun dag mee aan.
Ze slaan het om zich heen als een vlag.
Ze zwijgen zo weinig,
daardoor zijn ze zo weinig vlinder,
of kat,
ze zijn zo weinig hun eigen kinderen.

Want die bestempelen veel minder,
die besnuffelen veel meer.
Nou ja, heus niet allemaal,
en heus niet elke keer.
Maar wat nou als iedereen voortaan het gegil negeerde,
de stilte eerde
en de verdere rest
van zijn jonkies leerde?
Dan werd de wereld
een herstelboerderij.
Met een bord op de gevel:
‘gelukkig en blij’.
Edward van de Vendel. Uit: Gelukkig en blij, gedichten. Tekeningen Martijn van der Linden. Querido, 2023.
‘Een originele bundel met lef’ is het eerste dat bij me op komt. Want wie noemt een nieuwe dichtbundel voor oudere kinderen nou ‘gelukkig en blij’? Dan durf je risico’s te nemen. Die indruk wordt versterkt zodra je de  gedichten gaat lezen. Want wat een wonderlijke werelden openen zich in die gedichten. En wat een humoristische en spreektalige spiegel houdt van de Vendel de lezer voor, zonder dat het belerend wordt, al laat hij zich soms verleiden tot rijmdwang.
Er is de wereld waarin roodborstjes ‘verdriet vernietigen’, ‘soldaatjes van geluk’ zijn. Een schildpad die zichzelf niesend naar de mesthoop katapulteert en ons laat weten dat hij op deze manier morgen naar Kazachstan gaat.
Er is de wereld van de twee boerderijkatten Hannes en Hassan, die elkaar grondig (zeggen te) haten maar niet zonder elkaar kunnen en aan wie maar liefst zeven heerlijke gedichten zijn gewijd.
De gedichten gaan over woede, die je wel voelt, of niet voelt, over liefde die de massa bij zinnen brengt, over muziek en over een tuinkabouter, Betuwse ezeltjes, koe Gouden Roos die dood is, modder als slaapmeditatie en  er is zélfs een gedicht met de titel ‘Je mag alles altijd ook anders bekijken’ met een illustratie van een vos die staat te kijken naar een groot schaap in de wolken.
De twee makers hebben zich uitgeleefd op het thema en van de Vendel weet zowaar zijn geliefde Songfestival in de gedichten te schrijven aan de hand van International Dawn Chorus Day, de jaarlijkse dag met vogelgeluiden die dan door radiostations uit heel Europa worden uitgezonden.
Bindend thema is het boerenleven, maar dan de blij stemmende variant ervan, zonder dat er clichés voorbijkomen, hoewel notabene een van de gedichten over het madeliefje gaat, met een paginagrote tekening van dit blije bloempje ernaast als was het een reuzenzonnebloem. In het gedicht ‘Mensen’ brengen van de Vendel en van der Linden zichzelf in het boek, dienen de lezer van advies en zetten hun levensfilosofie uiteen met zo veel mogelijk geluksbrengers in dit ene boek, als tegengif tegen een alsmaar bozere, bangere wereld.
Van der Linden schildert in sfeervolle, sterke beelden een frisse, natuurlijke wereld barstensvol dieren, vogels en horizonnen, waar de lucht schoon is, het gras groen, de dieren gelukkig.

Een bundel met veel lef.  Geef elk Nederlands kind deze dichtbundel cadeau, mét de opdracht  om elke dag aan tafel een van de gedichten hardop voor te lezen. Wedden dat het helpt tegen een heleboel narigheid?
Leeftijd 9+

Boom
Een ruwe bast, mijn boom.
Hij houdt me vast
met al zijn armen.
Ik mag me aan hem warmen.
Mijn wang, zijn schors, mijn hand.
Wie heeft hem ooit geplant?
Een jongetje dat schaduw zocht,
een man werd van het wachten.
Zo waaien de gedachten
tot boven in mijn kruin.

Koelte in mijn tuin.
Andre Sollie. Uit: Heel de wereld wordt wakker. Het beste van de moderne kinderpoëzie in 333 gedichten. Samenstelling Jaap Robben. Tekeningen Sebastiaan Van Doninck. Gottmer, 2022.
Gedichten die voelen als de kracht van een toverspreuk, schrijft Jaap Robben in zijn ‘Welkom lieve lezer’ dat aan de gedichten in deze kloeke verzamelbundel vooraf gaat. Hij legt uit dat de beste gedichten verschillende dingen met je kunnen doen: je iets groots laten voelen dat niemand aan de buitenkant aan je kan zien. Of je  helpen herinneren aan wat je was vergeten. Je troosten, ergeren, laten lachen, op een nieuwe manier naar buiten laten kijken of je bijna onzichtbaar laten knikken.  Deze bundel, schrijft hij, is bedoeld als gebruiksaanwijzing bij jezelf, als encyclopedie van gevoelens en atlas voor je fantasie en dromen. En als landkaart om iemand anders beter te laten begrijpen. 
Dat is een heleboel. Maar dit boek maakt het allemaal waar. Wat een geweldige verzameling mooie gedichten heeft Robben hier bij elkaar verzameld. Hij heeft ze ook nog eens zo geordend dat de lezer – een kind – er in mee kan groeien, als op een olifantenpaadje noemt Robben het: beginnen met begrijpelijke, korte gedichten en zo een leeservaring opbouwen waarmee  het verder kan naar iets ingewikkelder of gelaagdere poëzie. En zo verder. De vier delen lopen dus in moeilijkheidsgraad op en de gedichten zelf reageren op een slimme manier op elkaar. Van Donincks fijnzinnige tekeningen bewegen daarin mee en verbinden soms gedichten op een spannende manier aan elkaar.  Jaap Robben attendeert ons lezers er aan het eind van de bundel nog even fijntjes op dat een mens goede jeugdpoëzie nooit ontgroeit. En zo is het.
Verrukkelijk,  dit boek, de hele rest van je leven.
Leeftijd 6+