Tag Archief van: dood

Iedereen heeft een begin. En iedereen heeft een eind. De start van het leven is het vertellen waard. Dat begint met een geboorte. Met een baby en blijdschap. Maar dat eind, dat is ook een heel verhaal.

Dit is zo’n verhaal. Het gaat over Iemand. Of eigenlijk: over het einde van Iemand. Iemand is een mens. Nou ja:  was een mens. Want Iemand is dood. En niet meer levend. Dat is jammer. Voor iedereen.
Floor Bal. Uit: Het einde van Iemand. Tekeningen Grootzus. Gottmer, 2022. 
Wat betekent het als iemand dood is? En hoe gaat dat dan, eerst levend zijn, en dan niet meer? Wat gebeurt er daarna met het lichaam en met diegene die nu dood is? Floor Bal vertelt het helder, open en stap voor stap en weet daarbij lastige valkuilen over de dood te omzeilen. Zo zegt ze bijvoorbeeld over een eventueel leven na de dood nuchter: “Niemand kan vertellen wat er na de dood komt. Dat is niet eng. Het is niet raar. Het is alleen maar onbekend. Als niemand het zeker weet, mag iedereen het zelf bedenken. Dat is het mooie deel van dit verhaal.”
Bal besteedt ook, op een feitelijke, warme en zorgvuldige manier, aandacht aan afscheid nemen en hoe dat eruit kan zien.
De levendig gekleurde tekeningen zijn knap in elkaar gestoken, want hoe teken je over einde en dood? De Rotterdamse kunstenaar Grootzus lost dat inventief en speels op, met ruimtelijke, dromerige platen.
Leeftijd 4+

Je bent niet naar gene
je bent niet op reis
je bent niet door poort
je bent niet ontslapen
je bent niet met noorderzon
je bent niet het hoekje
je bent niet uit varen

je bent dood gewoon
gaan hemelen

je waait
met alle winden
je stroomt met
bergen water
je droomt in
slapende sneeuw
Henk van Zuiden. Uit: Dood gewoon gaan hemelen. Gedichten voor als je woorden zoekt. Bloemlezing, 75 dichters. Met tekeningen en schilderijen van Tjibbe Hooghiemstra, Arno Kramer en Anke Roder. Plint, 2021. 
Er zijn momenten dat je naar woorden zoekt, omdat de woorden die je kent niet voldoen. Omdat het leven kantelt. Dat zijn momenten voor gedichten.
In deze bundel staan zulke gedichten. Gedichten voor afscheid, voor als je ontroostbaar bent, of was, gedichten die troosten, waar je iets aan hebt. Gedichten voor op de kaart of om voor te dragen. Gedichten over hoe je verder kunt, of moet, of mag.
Een bundel om te koesteren, voor als het nodig is.
Prachtig vormgegeven, zacht van vorm en inhoud, gebonden met linnen kaft en buikbandje, leeslint en foliedruk.
Leeftijd: alle

Het wittebroodskind
Een man en een vrouw zagen elkaar zo graag dat ze samen een kind wilden. Een wittebroodskind.
Maar een kind krijg je niet op een, twee, drie. Ook niet tijdens de wittebroodsweken.
Ze wachtten dagen, weken, maanden en jaren. Hun verlangen naar een kind werd iedere zucht groter.
Tot hun geduld op was.
‘Ik maak zelf een kind,’ zei de vrouw.
‘Goed idee,’ zei de man.
De vrouw knoopte haar schort voor en begon eraan.
[…]
Kristien Dieltiens. Uit: De boze Billenbijter en andere verhalen voor grote en kleine mensen. Illustraties Leriette Desir van Bergen. De Eenhoorn, 2019.
Volksverhalen gaan over de grote thema’s van het leven: leven en dood, onderdrukking, moed, hebzucht, verleiding, het oude loslaten en het nieuwe veroveren. Ze worden wereldwijd al verteld sinds het begin van de mensheid en geven waarden en normen door. Alles kan, rijm, cadans en herhalingen spelen een grote rol en dieren komen vaak voor.
Diltiens geeft  in dit boek in haar heldere, frisse stijl  de oude verhalen een heel nieuw leven, bij uitstek geschikt om voor te lezen.
Leeftijd 3+/5+

‘Zeg hoor ‘s,’ zegt Boer Boris,
‘er moet een kerstboom komen.
Het is al bijna Kerstmis en we hebben er nog geen.
We moeten naar het bos.
Daar staan wel honderd bomen!
Kom, trek je jas en wanten aan, dan rijden we erheen.’

‘Dit is een leuke boom,’ zegt Sam, ‘al is-ie iets te klein.
Maar met een grote piek erop zal hij de mooiste zijn.’
[…]
Ted van Lieshout. Uit: Kerstmis met Boer Boris. Tekeningen Philip Hofman. Gottmer, 2018.
Aan de fijne BoerBoris-formule is ook in dit elfde deel niets veranderd: de kleine boer beleeft alledaagse avonturen met zijn zus, broer en boerderijdieren, De teksten zijn nog steeds even heerlijk om voor te lezen: rijmend, ritmisch en soms vrolijk onvoorspelbaar en de verrukkelijke tekeningen blijven een feest om te bekijken.
Vast terugkerende pagina-elementen muis, vogel, kat en hond zorgen als vanouds voor veel zoekplezier bij jonge lezers/kijkers. En Boer Boris zou Boer Boris niet zijn als er niet een fijne kersttwist aan het eind komt.
Leeftijd 2+

 

Beschermpje
‘Je moet gaan liggen,’ zegt ze
‘op de bank.’ Maakt kussens
van truien, dekt me toe
met haar moeders omslagdoek
geeft me een hond voor op mijn borst.

‘Hij zal je beschermen,’ zegt ze.

Haar handen strelen een boog
van mijn hoofd tot mijn voeten.
‘Ik zet,’ legt ze uit, ‘een beschermpje
over je heen.Dat houdt nare dromen tegen
maar laat de mooie door.’

Kees Spiering. Uit: Jij begint. Tekeningen Alette Straathof. Luiting-Sijthoff, 2018.
Bijna tachtig gedichten telt de nieuwe bundel van Kees Spiering, een bundel waar we vijftien jaar op hebben moeten wachten.
En wat voor bundel. Een hartstochtelijke ode aan het leven en de liefde, voor mens en dier met als kernthema: hoe zeer het ook doet: heb lief, heb lief.
Missen, verrukking, pijn en verdriet om verlies van liefde of geliefde, melancholie, verwarring, ongemak: het komt allemaal voorbij, in een taal die zowel onopvallend als uiterst soepel, compact en heerlijk vanzelfsprekend is, ritmisch en boordevol klankfeestjes.
Met een paar pennestreken schildert Spiering een schilderij aan gebeurtenissen en gevoelens en trekt je het tafereel  binnen met messcherpe observaties (‘Oude mensen kussen…Haar wang/was dun en slap, boog van je/ lippen weg, als kuste je/een theedoek aan de lijn.’), de tergende eerste kus (‘Lippen aan elkaar met open mond…./Zo stonden we te wachten/op wat niet gebeurde’), sterke metaforen (opa’s armen van ijzerdraad en met splinters van baard in je wang), en zinnen die als een stomp in de maag binnen komen. (‘Hamsters zijn meestal dood’: ‘Dan een nieuwe hamster./Of een konijn. Die zijn/ook vaak dood, konijnen.’)
“Oh, auw!” denk je dan.
Geen schaamte of herinnering zo erg of Kees Spiering schrijft er over, de pestgedichten in de bundel zullen bij sommige lezers pijnlijke beelden oproepen, de kommer van een verloren liefde zal menigeen bekend voorkomen en veel gedichten bevatten zo’n zinnetje dat even doorknijpt, zoals ‘vaders zijn weg voor je het weet’.
De tekeningen van Alette Straathof, in enkel zwart, wit en blauw, zijn van een zelfde fijnzinnige scherpte en doelgerichtheid als de gedichten.
Deze dikke bundel is als een wintertrui op een kille herfstdag. Beklemming en grote thema’s in gewone, kleine woorden: Kees Spiering heeft zich zo langzamerhand ontwikkeld tot de Wislawa Szymborska van de Nederlandse jeugdpoëzie. Hopelijk volgen er nog veel bundels.

 

 

Lola beter
Mijn klas mag Jumbo welkom heten,
wij kinderen van Amsterdam. Heel stil
staan we in twee rijen langs de papagaaienlaan,
maar de papagaaien krijsen:  blauw, groen, rood
Een gele vrachtwagen stopt voor de poort
waar de adelaars van koper schetteren in de zon.

In dat kabaal gaat de laadklep open, daar komt ze
op haar puppypoten, haar kop verstopt onder
de oksel van haar oppasser, haar wapperslurf
in zijn achterzak en een bang bungelend touwstaartje.

Ik heb haar rug geaaid. Wat pluizige haartjes leken
was harder dan de nagelborstel thuis.
Jumbo was een slechte naam, Lola beter.
Haar flesje dronk ze op zijn schoot.
De arme man ging bijna dood.
Het olifantje was nog klein,
maar voor een mensenschoot te groot.

Katelijne Brouwer. Uit: De maagden moeten bloeden. De Harmonie, 2018.
Geen lichte kost, deze bundel van Katelijne Brouwer. Gedichten over moeders en dochters,  seks en dood, over ziek zijn, missen. Lekkende borsten, afscheid en vergankelijkheid. Maar ook gedichten over dieren in Artis, als hierboven.
Dit is geen kinderbundel, maar voor – rijpe – tieners goed te doen, vooral door de rauwheid, ranzigheid zelfs hier en daar, al zitten ze wellicht niet te wachten op formuleringen als ‘je borsten huilden stromen witte melk’.
Brouwer schept  een beeldend mini-universum, onontkoombaar als het leven  en even wrang en onverbiddelijk soms. De gedichten schuren, liefkozen en wringen, in taal die van goudvloeiend naar alledaags gaat en terug, met soms net iets te gemakkelijke of te snelle conclusies. Toch, alles bij elkaar, een spannende nieuwe stem aan het dichtersfront.

Er stonden zwarte wolken aan de hemel
toen Sien vertrok.
De lucht rommelde.
De regen trommelde.
Maar wij hoorden alleen hoe Siens laatste, allerlaatste adem
over de rand van de mand heen woei.
(…)
‘En nu?’ Klein Broertje keek ons vragend aan.
Hij wees naar de hemel en daarna naar de mand.
We knikten, want Klein Broertje had het goed gezien:
Sien was daar en Sien was hier.
Ze was op twee plaatsen tegelijk met ons ertussenin.
‘En nu?’ herhaalden wij. ‘Nu pakken we een deken en
we leggen Sien erop en nemen haar mee naar buiten.’

Bibi Dumon Tak. Uit: Siens hemel. Illustraties Annemarie van Haeringen. Querido, 2016.
Zo prachtig en verdrietig over de dood van een geliefd huisdier schrijven, en aan het leven dat eraan voorafging, kan alleen Bibi Dumon Tak. 
Zo prachtig en passend erbij tekenen als Annemarie van Haering in dit boekje doet lijkt wel een wonder. Tekst en beeld schuiven naadloos in elkaar en hoe meer Sien dood is, hoe levender ze wordt op de pagina’s. Er is ruimte voor meerlagige ideeën over doodgaan en doorleven. Verlies en rouw zijn geen moment uit beeld, maar overheersen niet.  Wat een liefdevol, fijn, troostrijk boek.
Bovenstaande tekst is gebruikt met toestemming vooraf van uitgeverij Querido.

als je dood bent
ben je stil
dan is er niks meer wat je wil
dan kun je nooit meer wakker zijn
je hoeft geen pleisters meer
geen prikken en geen pillen
nooit meer tranen
nooit meer pijn
je hoeft niks meer te willen
misschien is dood wel fijn.
Hans & Monique Hagen. Uit: Van mij en van jou. Tekeningen Jan Jutte. Cd gezongen door Beatrice van der Poel, muziek Floor Minnaert. Rubinstein, 2015.
Het is vandaag Allerzielen, de dag waarop we de doden herdenken. Dat kan op veel manieren, sommige mensen leggen bloemen op een graf, anderen branden een kaars, zingen een liedje of lezen een gedicht.
In dit boek ogenschijnlijk simpele vragen en alledaagse observaties over het leven met een hoofdletter L, in klare taal, scherp en zacht tegelijk vanuit de huid van een kind: daar munten de Hagens in uit.  Hetzelfde kun je zeggen van de tekeningen: helder, trefzeker, een tikje dwars en nooit saai. Prachtige heruitgave van dit boek, dat voor het eerst in 2007 bij Querido verscheen.
Leeftijd: 4+.

Ik noem je naam,
vandaag, morgen,
volgend jaar.

Ik roep je vaak, zo hard
ik wil. Ik schreeuw je
van de daken.

Ik huil, raas, fluister,
aarzel, stotter, stamel,
schater, zoen en zing je naam.

Vallende blaadjes wapperen
je naam. Vogelveertjes
ritselen je naam.

Wolken zwiepen hem mee. In leeuwenkuilen,
muizenholen, op de bodem van de  zee:
je naam.

Regendruppels drinken hem op weg
naar de oceaan. Ook de maan knipoogt
‘s avonds laat jouw naam.

En door het raam, tegen vergeten,
schijnt als een nieuwe ster in neonletters
aan de lucht hoe je altijd zult heten.

Diet Groothuis, Uit: Waar ik ben. Gedichten voor kinderen en anderen. Illustraties
Merel Eyckerman. De Eenhoorn, 2012.

 

Als je nou eens niet kon sterven,

zou je dan op zwemles gaan?
Van de hoge duikplank duiken?
Zeilen zonder zwemvest aan?
Op de hoogste bergen klimmen?
Op de smalste richels staan?
Langs de diepste kloven lopen?
Was daar dan nog wel wat aan?
Als je nou eens niet kon sterven,
was vakantie dan nog fijn?
Zou je je nog steeds verheugen
op dat reisje met de trein?
Zou je van het strand genieten?
Van de zee, de zonneschijn?
Van de ijsjes, van de frieten?
Zou je dan gelukkig zijn?
Bette Westera. Uit: Doodgewoon. Illustraties Sylvia Weve. Gottmer, 2014.
Bette Westera wint met dit boek de Zilveren Griffel voor poëzie 2015.