Circusdirecteur en andere gedichten voor kinderen

Diet blogt

Roetsj, de boom in
rap, rap, rap
nootje eten
hap, hap, hap
roetsj, de boom uit
rap, rap, rap
knap, knap, knap, hoor
zonder trap.
Erik van Os en Elle van Lieshout. Uit: Hé, beestjes! in het bos. Illustraties Marieke ten Berge. Gottmer, 2023. 
Grappige versjes op rijm voor de allerkleinsten over dieren in het bos, van een egeltje tot een eekhoorn en een specht tot een vosje.
Alweer het derde deel in de fijne Hé beestjes-serie, die eerder over beestjes in de tuin en beestjes op de boerderij ging, opnieuw aanstekelijk en uitnodigend geïllustreerd door Marieke ten Berge. Zo breng je jonge kinderen liefde voor dieren en natuur bij.
Leeftijd 2+

de traktor
majt het
gras
de andrun
traktor
haalt het
gras op
wat een
feest
voor de
koejen
Jonathan Glas, groep 3. 

Aardscheiding
Mijn ouders
Waren net aardkorstplaten
Soms wel eens een botsing
Meestal gaan ze terug
Op hun plek
Maar deze keer niet
Ze scheiden
Twee werelden die vroeger één waren
Eén aan de ene kant
Eén aan de andere kant
Met daartussen een scheur
Van pijn en verdriet
Met mij als brug ertussen
Jens Weemaes, groep 7. 
Uit: Confetti in mijn hoofd. De mooiste gedichten van Kinderen & Poëzie 2022-2023. Illustraties Noorderpoort Kunst en Multimedia, Groningen. 32e editie, Stichting Poëziepaleis.
Elk jaar organiseert Stichting Poëziepaleis de gedichtenwedstrijd Kinderen & Poëzie voor kinderen van 6-12 jaar.
Elk jaar kiest een jury uit de honderden inzendingen de 100 mooiste, beste, indrukwekkendste gedichten en maakt er een prachtige bundel van.
En elk jaar weer krijg je als lezer een stomp in je maag van de fantastische gedichten die daar in staan.
Wat een feest dat het Poeziepaleis dit doet, nu al voor de 32e keer. En wat heerlijk dat er zoveel kinderen zijn die wat ze meemaken, denken, voelen of zien kunnen verwoorden op een bijzondere, originele manier, zo dat iedereen die van taal houdt er kippenvel van krijgt. De gedichten worden vervolgens ook nog eens liefdevol verbeeld door studenten van een kunstopleiding. Bravo Poëziepaleis!
Leeftijd: 6+

Aan de sneeuw
Constantijn Huygens (1596-1687)
Droog water, koele wol, wit roet, gehakte veren,
wees welkom boven op mijn beste hoed en kleren,
ik zie niet hoe men u met reden haten zou,
die ons van boven brengt de warmte met de kou.
Recept voor sneeuw
Jos van Hest
Zoek in een souvenirwinkel
het schap met sneeuwbollen

Schud alle bollen die er staan
en ga door met schudden

Houd als een jongleur
alle kristallen in de lucht

Laat het sneeuwen
op katten en konijnen

Laat het sneeuwstormen
over bossen en bergen

Laat je niet wegsturen
Veroorzaak een lawine.
Wortelstoemp
Daniel Billiet
Dagen op gewacht, tientallen keren neus
tegen het raam verwachtingsvol turen.
Al dagen heb ik alles klaar gezet: een stevige
lange wortel, vijf stukken worst als knopen,
een banaan voor de glimlach, twee uien,
een bezem. Mijn dikke jas, sjaal en wanten
liggen klaar. De hemel hangt zwaar van
het grijs. De kou guurt door de boomgaard.
Maar sneeuwen wil niet lukken. Al hang ik
nestkastjes op. Om een warm huisje te bieden.
Mama wil me troosten. Lachend belooft ze
wortelstoemp te maken. Of ik hou van stoemp
met bananen? Ik antwoord met een stevige stompen.
Daniel Billiet, Jos van Hest, Gil vander Heyden, Bette Westera. Uit: Wees welkom boven op mijn beste hoed. Gedichten bij onvergetelijke gedichten. Illustraties Trui Chielens. De Eenhoorn, 2023.
Wat een heerlijk idee, dit boek! Vier dichters van naam en faam schreven gedichten bij oudere gedichten waarvan ze vinden dat we die niet mogen vergeten: ‘…dat oude prachtgedichten springlevend kunnen zijn, tenminste als ze gelezen worden. En daar knelt het schoentje. Oude gedichten dragen versleten jassen en liggen onder een laagje stof waardoor er nog maar weinig mensen ze lezen. En dat is doodjammer’ schrijven de vier in een voorwoord.
Volgen achttien klassiekers uit de Nederlandstalige literaire canon, zoals ‘Hebban olla vogala’ en ‘De idioot in het bad’ met daarna een gedicht van elk van de vier dichters, geschreven ‘niet om de competitie aan te gaan met die topdichters’ maar als ‘opstapjes, hulpstukken, steunwieltjes…duwtjes in de rug om die beroemde gedichten uit onze canon te gaan lezen.’
Dat werkt soms fantastisch, zoals bij  ‘Aan Rika’ van Piet Paaltjens (1835-1894), waarop de vier hedendaagse dichters reageren met buitengewoon grappige teksten. Maar niet altijd krijg je door een  van de moderne gedichten meer zicht op het oude ‘voorbeeldgedicht’, zoals bij Aan de sneeuw’ hierboven. Dat geeft niet, het levert in elk geval een welkome, verfrissende bundel op met bijna honderd fijne gedichten, zowel oud als nieuw. De illustraties in blauw en rood potlood treffen soms precies de juiste sfeer van de gedichten, maar ogen hier en daar onbeholpen en wat grof.
Leeftijd 10+

ga je mee naar het huis van adam en siham?
mama sara moet aan het werk.
papa hamza bakt een koek.
en waar is poes dan?
reis, lees en zoek snel mee!

ik reis door dit huis.
dus pas maar op, muis!
al ben je snel,
ik pak je wel! (oplossing: poes)
In het huis van Adam en Siham zijn er elf verschillende kamers. Los in elke kamer de raadsels op en ga op zoek naar wat er nog meer verstopt is. Maak er samen met je kleuter of beginnende lezer een leuk lees-, zoek- en rijmmoment van. (tekst voor de voorlezer).
Riet Wille. Uit: Op reis in een huis. Prenten Richard Verschraagen. De Eenhoorn, 2023. 
Opnieuw brengt Riet Wille een lees- en doeboek uit voor beginnende lezers, dit keer leidt ze haar lezertjes door de kamers, hal, keuken en tuin van een doorsnee woning. De rijmende tekstjes bestaan uit eenlettergrepige woorden, er zijn spelvormen in het boek verwerkt zoals zoekopdrachten, raadsels en taalspelletjes en de tekeningen zijn fleurig en toegankelijk. Voor de (groot)ouders en andere voorlezers: de oplossingen van de raadsel en taalspelletjes staan ondersteboven klein op de pagina’s. Doelgroepboek.
Leeftijd 3+

Bergschoenen
Wij dragen comfortabel licht,
zijn breed inzetbaar, waterdicht
en blauw, met grijze veters.
We gaan, sinds jij ons hebt gekocht
haast ieder jaar op huttentocht.
Zo maak je hoogtemeters.

Wij zijn een weldaad voor de voet.
We hebben je al vaak behoed
voor nare ongelukken,
door met ons stevige profiel
te zorgen dat je net niet viel.
We liepen lange stukken

langs edelweiss en gentiaan
(waarop we bijna zijn gaan staan).
We klauterden door kloven
en zijn met onze brede leest
al heel wat bergen op geweest.
We kwamen stoffig boven,

of dik besmeurd met koeienvlaai.
Maar o, wat was dat uitzicht fraai!
We moesten ook nog dalen,
maar konden, voor het zover was
nog lekker even op de pas
twee frisse neuzen halen.
Bette Westera. Uit: Zo voelt dat. Illustraties Sylvia Weve. Gottmer, 2023. 
Bovenstaand gedicht laat meteen zien wie de doelgroep is van deze kloeke bundel met 40 gedichten: niet kinderen maar volwassenen. Het boek heeft een hoog grinnikgehalte, bijv. in het gedicht van de bezem ‘Om mij wordt geen bliksem gegeven/Ik hang aan een spijker te kijk/en lijd een verschrikkelijk leven./Ze halen me diep door het slijk/en hangen me smerig te drogen./Ik lijd een onzalig bestaan./Ze strooien me zand in de ogen/en vegen de vloer met me aan.’
Westera’s ritmisch rijmende gedichten hebben een stevige schare fans, die deze bundel vast opnieuw zal omhelzen.
De onderwerpkeuzes zijn origineel, er zijn bijvoorbeeld gedichten uit naam van ‘Graf van een merel’, Wachtende gedachte’, ‘Fopspeen’ en ‘Voeten in te kleine schoenen’ en Westera doet haar naam als gedegen, klassiek dichter weer eer aan.
Er zitten opnieuw ook eigentijdse elementen in de gedichten, zoals de Bruidsjurk die de tweede keer bij een bruid terechtkomt die met een dame in een rode jurk in het huwelijk treedt.
De robuuste, stoere tekeningen van Westera’s vaste samenwerkingspartner Weve maken er een kunstboek van dat je op je koffietafel legt om af en toe in te bladeren.
Leeftijd:12+

Troostwoord
Opa begint vaak over het klimaat.
Hij maakt zich, zegt hij, ‘echt bezorgd’.

IJsberen op zoek naar hun eerste lettergreep,
schouders steeds lager, stappen steeds trager.

Zeewater over duinen, dijken, als miljoenen moordsoldaten
over de kantelen van ons (dachten wij) onneembare kasteel.

Oranjerode baksteenharde akker, gebarsten, gescheurd, net
de landkaart van een werelddeel waar alleen de oudsten

weten hoe de regen klinkt. Miljoenen op weg van hun plek, hun
gisteren, ongebouwde huizen, het scheermes in hun maag

langs pels, vacht, huid over been en ogen die alleen
nog trage gedachten zien, naar god weet waar

het niet brandt, geen vogels boven polderpaden
drijven, oogstloof ’s zomers nog bloeit.

Opa maakt zich, zie ik, écht bezorgd, maar hij bouwde
hutten van sneeuw, leerde schaatsen op slootijs

dat ik nog nooit heb gezien, zag vlinders die niet meer
bestaan, brandde zijn kindervingers aan een kolenkachel

zocht kievitseieren in boerengras tot boven zijn blote
knieën, zwom met oma in de Middellandse Zee

zonder te hoeven denken wat ik denken moet.
Ik leg mijn hand op de twee ringen

rond één rimpelvinger. Zeg: ‘Wij nemen ’t nu over,
het komt goed.’
Kees Spiering. Uit: Nog lang geen later. Illustraties Jeska Verstegen. Luitingh-Sijthoff, 2023. 
Goeie genade, brengt Kees Spiering daar zomaar een lijvige dichtbundel met liefst 50 gedichten uit, vol prachtigste beelden en treffende observaties. Spiering excelleert in sprekende poëzie voor en over jongeren maar evengoed voor volwassenen, waarin verdriet, onmacht, vreugde en dagelijkse zorgen om een eerste liefde, pesten, opa’s en oma’s, stervende bomen en verdwenen huisdieren elkaar afwisselen.
Spiering, die voor zijn comeback-bundel Jij begint in 2019 een Vlag en Wimpel kreeg, schrijft gedichten die zich niet met die van andere dichters laten vergelijken; zijn heel eigen stem klinkt luidop in deze meeslepende bundel om te lezen en te herlezen, steeds opnieuw.
De dromerige, soms verontrustende beelden van Jeska Verstegen brengen de gedichten nog dichterbij en leggen de zorgen van Spierings personages nog onheilsspellender op je deurmat.
Leeftijd 13+

Aquarel
Dit is een aquarel: een schilderij van waterverf
op dik karton. Ik wist niet wat ik wou toen ik
eraan begon en nu het af is heb ik er nog
het raden naar. Wat doet die vlek daar op dat schip,
wat doet die vrouw, waarom een zee, had ik dan
blauw in overschot, dat denk ik niet, ik denk
haast nooit als ik mijn vinger doop in mijn verdriet
of in het jouwe en ermee schrijf of teken, maar
ik moet niet doen alsof. Per slot van rekening
weet iedereen dat alles – alles – altijd over liefde gaat.
Bart Moeyaert. Uit: Dat alles over liefde gaat. De mooiste gedichten van Bart Moeyaert, gekozen door Ester Naomi Perquin. Querido, 2023. 
Gedichten van de winnaar van de Astrid Lindgren Memorial Award, de ‘Nobelprijs voor Jeugdliteratuur’, gekozen door de voormalig Dichter des Vaderlands.
Mooier kan het niet worden, denk je dan. Dat blijkt waar. Perquin heeft een even originele als heerlijke selectie gemaakt uit Moeyaerts werk, een keuze die ze zelf ‘een momentopname’ noemt, met deze aantekening: ‘We moeten maar niet doen alsof onze markeringen, kruisjes en voorkeuren iets anders betekenen dan onze liefdes; natuurlijk zijn ze tijdelijk, veranderlijk en grillig. Maar zelfs onzichtbaar zijn ze onuitwisbaar. We hebben dichters nodig om ons te tonen wat buiten ons blikveld valt: de samenhang, de onderstroom, de houdbaarheid, de wonderen waarvan we hooguit een glimp hebben opgevangen.”

Ze heeft gelijk. Bij lezing van de bundel is elk gedicht van Moeyaert een stomp in de maag, een schittering op een grauwe dag, een brok in de keel, een lach om je lippen. Over liefde valt altijd – altijd – te lezen.
Leeftijd 12+

Jonathan klom op zijn koffertje.
Wankelend ging hij op één poot staan.

Toen stak hij heel voorzichtig zijn andere pootje de lucht in.
“Eh… juist.” De giraffe kuchte. “Een Kunst. Ik denk…”

“O, mevrouw!” zei Jonathan. “Ik heb zó hard geoefend! Ik wil zó graag bij het circus! Alstublieft?”
Mathilde Stein. Uit: Jonathan. Illustraties Nadya Bonten – Slenders. Lemniscaat, 2023.
Als eendje Jonathan met “zijn allerbeste best” het toch mag proberen in het circus krijgt hij de ene na de andere teleurstelling te verwerken. Hij valt flauw, draait de verkeerde kant op, gaat op de tenen van de hoofdpoedel staan, zakt door zijn spieren en valt van de trapeze.
“Jonathan zuchtte.
het was een diepe, trieste zucht.
‘Ik ben te bang,’ zei hij zachtjes. ‘En te eendig. En ik ben te slap en te zwemmerig en te licht.’
Hij veegde de ergste modder van zijn veertjes, tilde zijn koffertje uit de plas en goot zijn laarsjes leeg.”
Geweldig ontroerend, humoristisch en literair sterk prentenboek van de veelzijdige Mathilde Stein, bekend van de moderne klassieker Bang Mannetje en het vorig jaar bekroonde Pluk en Pluis. Het heeft alles in zich om een nieuw succesnummer te worden. Jonathans droom komt expressief tot leven en elk personage heeft een heel eigen stem.
De warme beelden in waterverf en potlood van de nog onbekende Nadya Bonten – Slenders geven extra sfeer en persoonlijkheid aan Jonathan, mevrouw Giraffe, krokodil Toet, madame Fifi, de grote Robowski en de Vliegende Vampirella’s.  Door de levendige sfeer in het circus zit je  voor je gevoel alles op de eerste rij mee te maken.
Natuurlijk wordt  Jonathan op de valreep door de dieren van het circus geholpen om zijn droom te verwezenlijken. Want oké, niet altijd lukt alles, zelfs al durf je het toch, maar samen kan er veel. Fijne aanrader.
Leeftijd 4+