Circusdirecteur en andere gedichten voor kinderen

Diet blogt

ga je mee naar het huis van adam en siham?
mama sara moet aan het werk.
papa hamza bakt een koek.
en waar is poes dan?
reis, lees en zoek snel mee!

ik reis door dit huis.
dus pas maar op, muis!
al ben je snel,
ik pak je wel! (oplossing: poes)
In het huis van Adam en Siham zijn er elf verschillende kamers. Los in elke kamer de raadsels op en ga op zoek naar wat er nog meer verstopt is. Maak er samen met je kleuter of beginnende lezer een leuk lees-, zoek- en rijmmoment van. (tekst voor de voorlezer).
Riet Wille. Uit: Op reis in een huis. Prenten Richard Verschraagen. De Eenhoorn, 2023. 
Opnieuw brengt Riet Wille een lees- en doeboek uit voor beginnende lezers, dit keer leidt ze haar lezertjes door de kamers, hal, keuken en tuin van een doorsnee woning. De rijmende tekstjes bestaan uit eenlettergrepige woorden, er zijn spelvormen in het boek verwerkt zoals zoekopdrachten, raadsels en taalspelletjes en de tekeningen zijn fleurig en toegankelijk. Voor de (groot)ouders en andere voorlezers: de oplossingen van de raadsel en taalspelletjes staan ondersteboven klein op de pagina’s. Doelgroepboek.
Leeftijd 3+

Bergschoenen
Wij dragen comfortabel licht,
zijn breed inzetbaar, waterdicht
en blauw, met grijze veters.
We gaan, sinds jij ons hebt gekocht
haast ieder jaar op huttentocht.
Zo maak je hoogtemeters.

Wij zijn een weldaad voor de voet.
We hebben je al vaak behoed
voor nare ongelukken,
door met ons stevige profiel
te zorgen dat je net niet viel.
We liepen lange stukken

langs edelweiss en gentiaan
(waarop we bijna zijn gaan staan).
We klauterden door kloven
en zijn met onze brede leest
al heel wat bergen op geweest.
We kwamen stoffig boven,

of dik besmeurd met koeienvlaai.
Maar o, wat was dat uitzicht fraai!
We moesten ook nog dalen,
maar konden, voor het zover was
nog lekker even op de pas
twee frisse neuzen halen.
Bette Westera. Uit: Zo voelt dat. Illustraties Sylvia Weve. Gottmer, 2023. 
Bovenstaand gedicht laat meteen zien wie de doelgroep is van deze kloeke bundel met 40 gedichten: niet kinderen maar volwassenen. Het boek heeft een hoog grinnikgehalte, bijv. in het gedicht van de bezem ‘Om mij wordt geen bliksem gegeven/Ik hang aan een spijker te kijk/en lijd een verschrikkelijk leven./Ze halen me diep door het slijk/en hangen me smerig te drogen./Ik lijd een onzalig bestaan./Ze strooien me zand in de ogen/en vegen de vloer met me aan.’
Westera’s ritmisch rijmende gedichten hebben een stevige schare fans, die deze bundel vast opnieuw zal omhelzen.
De onderwerpkeuzes zijn origineel, er zijn bijvoorbeeld gedichten uit naam van ‘Graf van een merel’, Wachtende gedachte’, ‘Fopspeen’ en ‘Voeten in te kleine schoenen’ en Westera doet haar naam als gedegen, klassiek dichter weer eer aan.
Er zitten opnieuw ook eigentijdse elementen in de gedichten, zoals de Bruidsjurk die de tweede keer bij een bruid terechtkomt die met een dame in een rode jurk in het huwelijk treedt.
De robuuste, stoere tekeningen van Westera’s vaste samenwerkingspartner Weve maken er een kunstboek van dat je op je koffietafel legt om af en toe in te bladeren.
Leeftijd:12+

Troostwoord
Opa begint vaak over het klimaat.
Hij maakt zich, zegt hij, ‘echt bezorgd’.

IJsberen op zoek naar hun eerste lettergreep,
schouders steeds lager, stappen steeds trager.

Zeewater over duinen, dijken, als miljoenen moordsoldaten
over de kantelen van ons (dachten wij) onneembare kasteel.

Oranjerode baksteenharde akker, gebarsten, gescheurd, net
de landkaart van een werelddeel waar alleen de oudsten

weten hoe de regen klinkt. Miljoenen op weg van hun plek, hun
gisteren, ongebouwde huizen, het scheermes in hun maag

langs pels, vacht, huid over been en ogen die alleen
nog trage gedachten zien, naar god weet waar

het niet brandt, geen vogels boven polderpaden
drijven, oogstloof ’s zomers nog bloeit.

Opa maakt zich, zie ik, écht bezorgd, maar hij bouwde
hutten van sneeuw, leerde schaatsen op slootijs

dat ik nog nooit heb gezien, zag vlinders die niet meer
bestaan, brandde zijn kindervingers aan een kolenkachel

zocht kievitseieren in boerengras tot boven zijn blote
knieën, zwom met oma in de Middellandse Zee

zonder te hoeven denken wat ik denken moet.
Ik leg mijn hand op de twee ringen

rond één rimpelvinger. Zeg: ‘Wij nemen ’t nu over,
het komt goed.’
Kees Spiering. Uit: Nog lang geen later. Illustraties Jeska Verstegen. Luitingh-Sijthoff, 2023. 
Goeie genade, brengt Kees Spiering daar zomaar een lijvige dichtbundel met liefst 50 gedichten uit, vol prachtigste beelden en treffende observaties. Spiering excelleert in sprekende poëzie voor en over jongeren maar evengoed voor volwassenen, waarin verdriet, onmacht, vreugde en dagelijkse zorgen om een eerste liefde, pesten, opa’s en oma’s, stervende bomen en verdwenen huisdieren elkaar afwisselen.
Spiering, die voor zijn comeback-bundel Jij begint in 2019 een Vlag en Wimpel kreeg, schrijft gedichten die zich niet met die van andere dichters laten vergelijken; zijn heel eigen stem klinkt luidop in deze meeslepende bundel om te lezen en te herlezen, steeds opnieuw.
De dromerige, soms verontrustende beelden van Jeska Verstegen brengen de gedichten nog dichterbij en leggen de zorgen van Spierings personages nog onheilsspellender op je deurmat.
Leeftijd 13+

Aquarel
Dit is een aquarel: een schilderij van waterverf
op dik karton. Ik wist niet wat ik wou toen ik
eraan begon en nu het af is heb ik er nog
het raden naar. Wat doet die vlek daar op dat schip,
wat doet die vrouw, waarom een zee, had ik dan
blauw in overschot, dat denk ik niet, ik denk
haast nooit als ik mijn vinger doop in mijn verdriet
of in het jouwe en ermee schrijf of teken, maar
ik moet niet doen alsof. Per slot van rekening
weet iedereen dat alles – alles – altijd over liefde gaat.
Bart Moeyaert. Uit: Dat alles over liefde gaat. De mooiste gedichten van Bart Moeyaert, gekozen door Ester Naomi Perquin. Querido, 2023. 
Gedichten van de winnaar van de Astrid Lindgren Memorial Award, de ‘Nobelprijs voor Jeugdliteratuur’, gekozen door de voormalig Dichter des Vaderlands.
Mooier kan het niet worden, denk je dan. Dat blijkt waar. Perquin heeft een even originele als heerlijke selectie gemaakt uit Moeyaerts werk, een keuze die ze zelf ‘een momentopname’ noemt, met deze aantekening: ‘We moeten maar niet doen alsof onze markeringen, kruisjes en voorkeuren iets anders betekenen dan onze liefdes; natuurlijk zijn ze tijdelijk, veranderlijk en grillig. Maar zelfs onzichtbaar zijn ze onuitwisbaar. We hebben dichters nodig om ons te tonen wat buiten ons blikveld valt: de samenhang, de onderstroom, de houdbaarheid, de wonderen waarvan we hooguit een glimp hebben opgevangen.”

Ze heeft gelijk. Bij lezing van de bundel is elk gedicht van Moeyaert een stomp in de maag, een schittering op een grauwe dag, een brok in de keel, een lach om je lippen. Over liefde valt altijd – altijd – te lezen.
Leeftijd 12+

Jonathan klom op zijn koffertje.
Wankelend ging hij op één poot staan.

Toen stak hij heel voorzichtig zijn andere pootje de lucht in.
“Eh… juist.” De giraffe kuchte. “Een Kunst. Ik denk…”

“O, mevrouw!” zei Jonathan. “Ik heb zó hard geoefend! Ik wil zó graag bij het circus! Alstublieft?”
Mathilde Stein. Uit: Jonathan. Illustraties Nadya Bonten – Slenders. Lemniscaat, 2023.
Als eendje Jonathan met “zijn allerbeste best” het toch mag proberen in het circus krijgt hij de ene na de andere teleurstelling te verwerken. Hij valt flauw, draait de verkeerde kant op, gaat op de tenen van de hoofdpoedel staan, zakt door zijn spieren en valt van de trapeze.
“Jonathan zuchtte.
het was een diepe, trieste zucht.
‘Ik ben te bang,’ zei hij zachtjes. ‘En te eendig. En ik ben te slap en te zwemmerig en te licht.’
Hij veegde de ergste modder van zijn veertjes, tilde zijn koffertje uit de plas en goot zijn laarsjes leeg.”
Geweldig ontroerend, humoristisch en literair sterk prentenboek van de veelzijdige Mathilde Stein, bekend van de moderne klassieker Bang Mannetje en het vorig jaar bekroonde Pluk en Pluis. Het heeft alles in zich om een nieuw succesnummer te worden. Jonathans droom komt expressief tot leven en elk personage heeft een heel eigen stem.
De warme beelden in waterverf en potlood van de nog onbekende Nadya Bonten – Slenders geven extra sfeer en persoonlijkheid aan Jonathan, mevrouw Giraffe, krokodil Toet, madame Fifi, de grote Robowski en de Vliegende Vampirella’s.  Door de levendige sfeer in het circus zit je  voor je gevoel alles op de eerste rij mee te maken.
Natuurlijk wordt  Jonathan op de valreep door de dieren van het circus geholpen om zijn droom te verwezenlijken. Want oké, niet altijd lukt alles, zelfs al durf je het toch, maar samen kan er veel. Fijne aanrader.
Leeftijd 4+

Sterrenschip
Daar gaan we weer
op pad naar wie weet wat
of waar of hoe.

Naar Mars, de maan of welke wilde
ruimte ook, onbezet door leven, zonder
zuurstof zelfs.

Ingebakken ordening? Heeft elke
populatie ongeacht de soort een
kluitje dat steeds verder moet?

Rugstreeppadden trekken naar
nieuw leefgebied, luzernevlinders
vliegen over continenten.

Maar nu de aarde bijna kiept
van vuil, verdriet en grimmigheid
wil onze woonstee eerst graag

tot een leefbaar huis gemaakt
in plaats van dat weer kolonisten gaan
naar waar het nieuw en anders is.
Diet Groothuis. Uit: Dichter nr. 28 Het Heelal. Uitgeverij Plint, 2023.
In het nieuwste nummer van kwartaaltijdschrift Dichter haast zestig gedichten over het heelal. Fascinerende inkijkjes geven deze gedichten in  harder dan hard rijden op de Melkweg, vlugvlug wensen wat er allemaal te wensen valt zodra een ster naar beneden valt en een dierenarts die overdag bange, zieke en oude dieren verzorgt maar ’s nachts op haar balkon ademloos tussen de wonderdieren – eenhoorn, draak, centaur – boven haar hoofd zweeft.
Leeftijd 6+

Fiets
Neushoorn heeft een nieuwe fiets.
Een rode met een bel.
Hij blinkt nog van de nieuwigheid,
en kan ontzettend snel.

Kijk hem scheuren door de straat!
Kijk hem slippen, wat een spoor!
Heuvel op en heuvel af.
Een sprong en hop weer door!

‘Mag ik ook eens?’ vraagt Konijn.
‘Ik wil! Nu wil IK!’
Nooit zagen ze zo een mooie fiets.
Met zo een mooie strik!

‘Ik wil fietsen!’ roept Konijn.
Ze stampt er nu ook bij.
Maar Neushoorn schudt zijn hoofd en zegt:
‘Mooi niet! Hij is van mij!’
[…]
Katinka Polderman. Uit: De Bazenstraat. Illustraties Inger Bosch. Billy Bones, 2022. 
De vier vrienden Konijn, Neushoorn, Duif en Geit zijn niet altijd even lief tegen elkaar, maar beleven ondertussen de fijnste avonturen in deze rijmende versjes met in groen, geel of rood de rijmwoorden die de moeilijkheidsgraad aangeven. Serie samen-lezen-boekjes of voorlees-boekjes voor startende lezers, waarvan dit het eerste deel is , met vrolijke, aansprekende tekeningen.
Deel 2: De Bazenstraat zet de bloemetjes buiten is inmiddels ook verschenen.
Leeftijd 5+

Herstelboerderij
Uit de monden van mensen
waait altijd lawaai.
Je kunt hun herrie bijna bekijken-
zo taai hangt het in de lucht.
Ze kleden er hun dag mee aan.
Ze slaan het om zich heen als een vlag.
Ze zwijgen zo weinig,
daardoor zijn ze zo weinig vlinder,
of kat,
ze zijn zo weinig hun eigen kinderen.

Want die bestempelen veel minder,
die besnuffelen veel meer.
Nou ja, heus niet allemaal,
en heus niet elke keer.
Maar wat nou als iedereen voortaan het gegil negeerde,
de stilte eerde
en de verdere rest
van zijn jonkies leerde?
Dan werd de wereld
een herstelboerderij.
Met een bord op de gevel:
‘gelukkig en blij’.
Edward van de Vendel. Uit: Gelukkig en blij, gedichten. Tekeningen Martijn van der Linden. Querido, 2023.
‘Een originele bundel met lef’ is het eerste dat bij me op komt. Want wie noemt een nieuwe dichtbundel voor oudere kinderen nou ‘gelukkig en blij’? Dan durf je risico’s te nemen. Die indruk wordt versterkt zodra je de  gedichten gaat lezen. Want wat een wonderlijke werelden openen zich in die gedichten. En wat een humoristische en spreektalige spiegel houdt van de Vendel de lezer voor, zonder dat het belerend wordt, al laat hij zich soms verleiden tot rijmdwang.
Er is de wereld waarin roodborstjes ‘verdriet vernietigen’, ‘soldaatjes van geluk’ zijn. Een schildpad die zichzelf niesend naar de mesthoop katapulteert en ons laat weten dat hij op deze manier morgen naar Kazachstan gaat.
Er is de wereld van de twee boerderijkatten Hannes en Hassan, die elkaar grondig (zeggen te) haten maar niet zonder elkaar kunnen en aan wie maar liefst zeven heerlijke gedichten zijn gewijd.
De gedichten gaan over woede, die je wel voelt, of niet voelt, over liefde die de massa bij zinnen brengt, over muziek en over een tuinkabouter, Betuwse ezeltjes, koe Gouden Roos die dood is, modder als slaapmeditatie en  er is zélfs een gedicht met de titel ‘Je mag alles altijd ook anders bekijken’ met een illustratie van een vos die staat te kijken naar een groot schaap in de wolken.
De twee makers hebben zich uitgeleefd op het thema en van de Vendel weet zowaar zijn geliefde Songfestival in de gedichten te schrijven aan de hand van International Dawn Chorus Day, de jaarlijkse dag met vogelgeluiden die dan door radiostations uit heel Europa worden uitgezonden.
Bindend thema is het boerenleven, maar dan de blij stemmende variant ervan, zonder dat er clichés voorbijkomen, hoewel notabene een van de gedichten over het madeliefje gaat, met een paginagrote tekening van dit blije bloempje ernaast als was het een reuzenzonnebloem. In het gedicht ‘Mensen’ brengen van de Vendel en van der Linden zichzelf in het boek, dienen de lezer van advies en zetten hun levensfilosofie uiteen met zo veel mogelijk geluksbrengers in dit ene boek, als tegengif tegen een alsmaar bozere, bangere wereld.
Van der Linden schildert in sfeervolle, sterke beelden een frisse, natuurlijke wereld barstensvol dieren, vogels en horizonnen, waar de lucht schoon is, het gras groen, de dieren gelukkig.

Een bundel met veel lef.  Geef elk Nederlands kind deze dichtbundel cadeau, mét de opdracht  om elke dag aan tafel een van de gedichten hardop voor te lezen. Wedden dat het helpt tegen een heleboel narigheid?
Leeftijd 9+