De vlinder vliegt
en rust wat uit
wiegt wat op een vlinderstruik
wiegewiegt wat op een blaadje
wiegewiegt wat in de wind
[…]
Hé, een spinnetje uit een gaatje
hé, een spinnetje aan een draadje
kijk eens
wat dat spinnetje doet
[…]
Zzzoem, zoemt de bij
zzzoem, zzzoem
bloem! zoemt de bij
zzzoem, zzzoem
van bloem naar bloem
[…]
Erik van Os & Elle van Lieshout. Uit: Hé, beestjes! in de tuin. Tekeningen Marieke ten Berge. Gottmer, 2022.
Kartonboekje voor de allerjongsten over wat er allemaal in de tuin leeft en beweegt. Lieve versjes tussen fenomenale, krachtige tekeningen in heldere, sterke lijnen en aansprekende beestjes. Zo krijg je kinderen wel de natuur in.
Leeftijd 1,5+
Celstraf voor een nies
De zon schijnt. Op straat is het stil. Scholen, musea en bioscopen zijn gesloten. De meeste mensen zitten binnen, met de ramen open en handen ruw van het wassen. De paar mensen die wel op straat zijn dragen mondkapjes. Als ze een bekende tegenkomen groeten ze elkaar een beetje ongemakkelijk, zonder handen te schudden of te zoenen. Ze blijven op ruime afstand van elkaar staan en maken een praatje. Komt het je bekend voor? Welkom in 1918, het jaar van de dodelijkste griep uit de geschiedenis.
[…]
Marc ter Horst. Uit: Viruswereld. Over snot en superspreaders. Illustraties Wendy Panders. Gottmer, 2021.
Denk je alles te weten over jezelf beschermen tegen besmettelijke ziektes na twee jaar corona? Heb je helemaal geen zin om er nog over na te denken, want je hebt wel iets leukers te doen nu het weer mag?
Denk dan nog maar even twee keer na en ga dit boek toch lezen. Het is geweldig, informatief en handig, zelfs leuk, voor kinderen én volwassenen. Het gaat over virussen en bacteriën, over besmettelijk zijn en jezelf beschermen, waarom vaccineren werkt en hoe en ook hoe virussen zich verspreiden en wat we daartegen kunnen doen. We zijn vast nog niet van corona (of een opvolger) af, dus zorg dat je weet wat er te weten valt. De hilarische, stripachtige, kleurige en zeer verduidelijkende tekeningen van Wendy Panders helpen daar enorm bij.
Leeftijd 9+
Kijk, daar heb je de kleine groenling. Wat een leuk vogeltje.
Maar waarom kijkt hij zo ongelukkig?
Dat is eigenlijk best gek, want het is de mooiste dag van de lente. Alle vogels zijn druk in de weer met hun nest.
[…]
Alle vogels zingen, kirren, koeren, gillen, gieren, tjilpen, snateren, krassen, klepperen en tjotteren. Maar de kleine groenling zingt niet mee.
[…]
Jan Paul Schutten. Uit: Het verlegen vogeltje. Tekeningen Liset Celie.
Erg grappig en mooi uitgevoerd prentenboek over de oudste geschreven zin in ons taalgebied: ‘Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic anda thu, wat unbidan we nu?’ (zijn alle vogels nesten begonnen behalve jij en ik, wat wachten we nu?)
De kleine groenling is te verlegen om het groenlingvrouwtje te vragen of zij een nestje met hem wil maken en vraagt de merel of zij het voor hem wil vragen. Door het gefluit van al die lentevogels hoort de merel niet goed wat hij wil en ze vliegt meteen naar de kauw om te vragen of die op het hoofd van een ekster wil springen. Daar herhaalt de verhaallijn zich, en de kauw vliegt naar de roek, die naar de spreeuw vliegt, die naar de groene pauw vliegt en zo verder, steeds opnieuw met een verkeerd verstane nieuwe vraag. En dat arme groenlingmannetje vliegt overal maar hijgend achteraan, tot ze bij het groenlingvrouwtje komen en hij alsnog zijn moed bij elkaar raapt. Eind goed, al goed.
Fijn boek over taal, over vogels, over natuur en over liefde, om steeds opnieuw voor te lezen en heel goed te bekijken.
Leeftijd 4+
Achter in de tuin wordt het licht langzaam zacht:
de dag wordt schemer en de schemer de nacht.
Overal zweeft de geur van jasmijn,
en Aaron Terhaar, hij is nog heel klein,
ligt, onder een dekentje met bloeiende bloemen,
te luisteren naar het gelach en het zoemen.
Woorden die dansen. Muziek waait als wind.
Een zoet zomerlied voor een zoet zomerkind.
Achter in de tuin, waar de zwaaibomen staan.
Hij valt zachtjes in slaap. De dag is gedaan.
[…]
Andrea Beaty. Uit: Aaron Terhaar, tekenaar. Illustraties David Roberts. Vertaling Edward van de Vendel. Uitgeverij Nieuwezijds, 2022.
Aaron is dol op tekenen en verhalen en wil graag zelf een boek schrijven. Maar de letters en woorden dansen rond in zijn hoofd zonder dat hij ze ooit kan vangen. Zelfs op school blijft dat tot zijn grote spijt zo. Tot hij een dag een verhaal moet schrijven en erover vertellen en hij vertelt en vertelt en vertelt over de held die bang is maar mooie dingen durft te maken want hij tekent in plaats van dat hij schrijft. Aaron ontdekt zijn zijn eigen manier.
Lief prentenboek op rijm, fijn vertaald door Edward van de Vendel, over een kind met dyslexie, waar 10-20% van alle kinderen last van hebben. Over hoe je je beperkingen kunt omzetten in kracht.
Leeftijd 6+
De bouwsteentjes waar elke plant uit opgebouwd is noem je CELLEN. Deze cellen hebben een stevige buitenkant en zijn vanbinnen gevuld met nattigheid. Ze hebben dus wel wat van een blikje cola. En ook bij een cel gaat het om de inhoud: dat natte spul is het echte leven. Dieren zijn ook opgebouwd uit cellen, maar die hebben een soepel vlies rond de levende nattigheid. Dierencellen lijken dus meer op waterballonnen dan op colablikjes. De wand van plantencellen is natuurlijk niet van blik. Waarvan wel? Van CELLULOSE: hetzelfde spul als waar papier en karton van gemaakt zijn.
[…]
Leven na de dood
Elke plant stopt zich tijdens zijn leven vol met zonne-energie en die zit er nog steeds in als hij dood is. Wordt een plant opgegeten door een dier, dan kan die planteneter op die energie teren.
[…]
Geert-Jan Roebers. Uit: Briljant planten. Over knappe koppen, boze bollen en ander geniaal groen. Tekeningen Margot Westermann. Gottmer, 2022.
Een aansprekend en uitnodigend boek over planten schrijven voor kinderen: ga er maar aan staan. Pluizige dieren doen het altijd goed in een kinderboek, maar planten is een ander verhaal. En toch lukt het Geert-Jan Roebers op een wonderbaarlijk meeslepende manier om planten heel dichtbij de lezer te brengen, op een onbekommerde, vrolijke en informatieve toon.
Alles wordt uitgelegd: hoe planten drinken, plassen en seks hebben, hoe ze luisteren, voelen en praten (! ) en hoe de verschillende planten zich voortbewegen. Alles met handige tekeningen of een kleurrijk schilderij toegelicht, soms paginagroot. Hier en daar oogt een pagina daardoor wat chaotisch, maar de vrolijkheid overheerst. En de verbazingwekkende hoeveel leuke weetjes over planten ook.
Leeftijd: 6+
[…]
Heel vroeg in de ochtend hoort Boer Boris zacht gepiep.
Het kuiken is geboren, toen iedereen nog sliep.
‘O, kijk dat lieve kuikentje,’ roept zusje Sam verrukt.
‘Het is alleen niet geel. Wat jammer dat het is mislukt.’
[…]
Ted van Lieshout. Uit: Boer Boris en de luchtballon. Tekeningen Philip Hopman. Gottmer, 2022.
Een babypinguïn op de boerderij!
Hoe komt die daar nou? Aan die vraag besteden boer Boris en zijn broer en zus zo min mogelijk aandacht maar ze gaan meteen aan de slag om het pinguïntje terug te brengen bij zijn soortgenoten op de Zuidpool. Dat levert, zoals in alle boeken van Boer Boris, een heerlijk, ritmisch en kleurrijk, avontuur op, waarbij Afrika wordt overgestoken, olifanten, haaien en grimmige ijsvlaktes worden gespot vanuit de lucht en het babytje door nieuwe ouders wordt verwelkomd. Er wordt geen woord verspild aan de problemen, gevaren en moeilijkheden die dat met zich mee zou kunnen brengen, want in de wereld van Boer Boris zijn problemen er, om snel en vakkundig te worden aangepakt en opgelost. En zo hoort het ook, voor peuters en kleuters.
Leeftijd 3+
DAG BUUR-MAN
DAG BUUR-VROUW
Kom zondag
je huis uit om 3 uur.
Neem een stoel mee.
Ook een glas, mes en vork.
En schuif mee aan tafel
zorg voor iets dat mmm…is.
maakt niet uit: zoet of zout.
Wie kent Miel al?
Miel woont pas in de laan.
Hij woont op nr. 8.
Miel brak zijn arm en been.
En lag een week in het ziekenhuis
Maar zondag is hij er weer.
Dan gaat het feest door.
Miel weet graag wie zijn buur is.
Jij ook?
Heb je nog een vraag?
Stel ze aan Sam of Noor
van nr. 6 en nr. 4.
Tot dan!
en hoe meer volk hoe meer…
Riet Wille. Uit: dit boek eet koek. Tekeningen Richard Verschraagen. De Eenhoorn, 2022.
Sam en Noor wonen naast elkaar en krijgen een nieuwe buurman, Miel. Als Miel onverwacht naar het ziekenhuis moet, komen Sam en Noor in actie.
Warm verhaaltje met de personages uit eerdere moppenboeken, over er zijn voor elkaar, geschreven in überkorte, simpele woordjes, hier en daar verlevendigd met rijmpjes en vragen, voor de allerbeginnenste lezers. Soms wringt de taal daardoor en wordt het geforceerd. De kleurige tekeningen verlevendigen tekst en pagina’s.
Leeftijd 3+
Leeftijd:
Zolang het duurt
Als ik soms
heel erg moet huilen
ben ik het liefste
in het bos.
Met de bomen
als gordijnen
en m’n hoofd
diep in het mos.
Tussen bladeren,
losse takken
en wat vogels
in de buurt.
– Als ik soms
heel erg moet huilen,
wil ik huilen
zolang het duurt.
Theo Olthuis. Uit: Vliegen zonder vleugels. Tekeningen Aron Dijkstra. Ploegsma, 2022
Deze nieuwe bundel van oudgediende Theo Olthuis, met voor de helft ook nieuwe gedichten, zag ik niet aankomen. Olthuis’ laatste eigen bundel met kindergedichten is jaren geleden en uitgevers zijn er over het algemeen niet scheutig mee. Uitgeverij Ploegsma durfde het blijkbaar aan. De gedichten zijn stuk voor stuk eenvoudig van opzet en taal, geschreven met veel eindrijm, zoals we dat van Olthuis gewend zijn en soms een tikje moralistisch. Niet verrassend, maar wel met voor kinderen herkenbare situaties en gevoelens.
De prentenboekachtige tekeningen van Aron Dijkstra passen er prima bij en verbeelden kinderen van allerlei kleuren en uit verschillende culturen. Al denk ik dat een meisje met hoofddoek die thuis tijdens het eten af zal doen.
Leeftijd 6+
Daar, voor dat venster, zat ze uit te kijken. Ze had een weids uitzicht, haar kamertje bevond zich zo’n vijf meter boven de aarde.
Het was er kil. Als de bomen in de verte heen en weer wiegden in de wind, zoals nu, leek de tocht dwars door het glas naar binnen te komen.
De oude gordijnen ritselden, een paar van haar zwarte haren wapperden.
Wazige gedachten gingen door haar heen. Om te beginnen vroeg ze zich weer eens af waarom haar moeder haar Sneeuwwitje had genoemd. Het sloeg eigenlijk nergens op, dacht Sneeuwwitje, want ze was toch roze.
[…]
Daan Remmerts de Vries. Uit: Sneeuwwit. Illustraties Mark Janssen. Volt, 2022.
De toon wordt meteen gezet in deze hervertelling van het bekende sprookje. Sneeuwwitje’s bestaan is niet bepaald prettig en het wordt er niet beter op zodra de jager haar op bevel van de boze koningin meeneemt het bos in.
Sneeuwwitje, een heel ander personage dan hoe we haar kennen uit het oorspronkelijke, veel kortere, verhaal, maakt een stevige ontwikkeling door. Van een wazig en irritant naïef wezen verandert ze allengs in een stevige dame die weet wat ze wil, maar daar is nogal wat voor nodig. De dwergen, Maandag tot en met Zaterdag plus Oktober (die een andere vader én een ander kleurtje heeft) spelen daarbij een sleutelrol en de prins is een moderne, feministische man waar je als eenentwintigste-eeuwse vrouw mee thuis kunt komen.
In de handen van Remmerts de Vries wordt dit aloude verhaal een hedendaagse, grappige en soms ronduit hilarische vertelling, in eigentijdse taal, soms even te plat maar alsmaar door en door talig en verhalend waar oudere kinderen van zullen smullen. Dat het toch blijft aanvoelen als een echt sprookje komt mede door de dromerige, sfeerrijke illustraties van Mark Janssen.
Leeftijd 9+
Annie M.G. Schmidt
wie kent haar niet?
En als je haar niet kent
dan heb je vast wel eens gehoord
van Pluk van de Petteflet
of Jip en Janneke,
Dikkertje Dap of Floddertje,
Otje, Abeltje of anders Ibbeltje.
Allemaal geschreven door Annie.
Waarom is iedereen toch zo dol
op haar versjes en verhalen?
Waarom worden er miljoenen exemplaren
van haar boeken verkocht?
Waarom houdt de wereld zo van haar?
Volgens Annie omdat ze in haar hart
altijd acht jaar is gebleven.
‘Kinderen zijn altijd eerlijk,’ zei ze.
En daarom spelen ze de hoofdrol in haar verhalen.
Ook leerde Annie kinderen om eigenwijs te zijn.
‘Doe nooit wat je moeder zegt,
dan komt het allemaal terecht.’
schreef ze ooit in een gedicht.
[…]
Babs Gons (tekst) & Femme ter Haar (illustraties). Uit: Het begint met een droom. 20 heldinnen die Nederland kleur geven. Gottmer, 2022.
Het project ‘Het begint met een droom’ begon zelf met een droom: in elk land op aarde een kinderboek maken met verhalen van lokale heldinnen. Want meisjes hebben rolmodellen nodig als ze opgroeien, en lokale heldinnen geven de meeste en beste herkenbaarheid.
Deze droom wordt uitgevoerd door Heroines! Movement in samenwerking met Herstory, een culturele organisatie die de verhalen van historische, mythische en moderne vrouwen vertelt. De beoogde boeken worden gelanceerd samen met een lessenpakket voor scholen. Zeven landen hebben inmiddels (bijna) een dergelijk boek gerealiseerd: Ierland, Belgie, Nepal, Ghana, Denemarken en Singapore en hopelijk volgen hierna meer landen.
In de Nederlandse aflevering, met o.a. de heldinnen Marion Coopmans, Bibian Mentel, Iris van Herpen, Khadija Arib, Anouk, Rocky en Gerda Havertong vallen de teksten wat tegen, erg letterlijk en weinig poëtisch, hoewel ze wellicht uit de mond van gelauwerd spokenword-artiest Babs Gons prachtig over het voetlicht komen. De tekeningen, altijd paginagroot, spreken zeer tot de verbeelding en zijn minstens zo aanstekelijk als de teksten.
Op de website van Heroines! Movement legt Babs Gons uit waarom dit zo’n belangrijk project is:
Why is it important to have a hero? Well, it makes you grow a little… Makes you walk a little taller. Makes you shine. It dares you to dream more, and especially to chase those dreams. In a way, all these heroes say to you: ‘Be who you want! Do what you can! And you can do more than you think. Just look at what I’ve done!’
Babs Gons, spoken word artist and author of Heroines!, Netherlands
Leeftijd 7+