Bergen bergen slagroomsoezen. 5 edities gouden Poëziemedailles en Poëziesterren basisonderwijs

Gele dingendag
Het is vandaag heel officieel
de dag van gele dingen.

Het startsignaal was
gisteren op het jeugdjournaal.

Met schuiftrompetten, vlindernetten,
zonnebloem en bijgezoem.

Trompetvissen, natuurlijk narcissen,
veel jonge eendjes, een kanariepiet.

De volle maan, een gele appel,
een banaan en brood met omelet.

Ik wil vanavond friet
met mayonaise en kroket.
Diet Groothuis. Winnaar Poëziester tweede graad, 2014. Uit: Bergen bergen slagroomsoezen. 5 edities gouden Poëziemedailles en Poëziesterren basisonderwijs. Poëziecentrum & CANON Cultuurcel. Samengebracht door meer dan 200.000 kinderen, 2022.
Ruim tien jaar geleden bedacht een stel Vlaamse poëzie-enthousiastelingen het project Gouden Poëziemedaille en Poëziesterren, om kinderen in het basisonderwijs aan te steken met hun liefde voor gedichten, ‘het genre waarin taal volop speels en mooi mag zijn’. Zo willen ze de kinderen in aanraking brengen met hoogwaardige hedendaagse kinder- en jeugdpoëzie en tegelijkertijd deze vorm van literatuur zichtbaarder maken voor een groter publiek.
Dat gaat zo: een vakjury kiest uit de kinder- en jeugdpoëzie van de voorbije twee jaar per graad (in Vlaanderen heet het graad, in Nederland onderbouw, middenbouw en bovenbouw)  vijf gedichten waaruit de leerlingen na een week lang ermee te hebben gewerkt hun favoriet mogen kiezen. Het vers met de meeste stemmen krijgt een Poëziester en er wordt een mooi geïllustreerde poster van gemaakt die de scholen tegelijk met lestips krijgen.
Daarnaast krijgt de – volgens de vakjury – beste kinder- of jeugdpoëziebundel van de afgelopen twee jaar de Poëziemedaille en wordt een gedicht uit die bundel bewerkt tot een liedje met een videoclip.
In 2014 deden ruim 2200 leerlingen van 22 scholen mee aan het project, voor de 5e editie waren dat al ruim 10.000 kinderen van 6000 klassen.
In het voorwoord van Bergen bergen slagroomsoezen schrijven Dirk Terryn van CANON Cultuurcel, Carl De Strycker van het Poëziecentrum en Katrien Van Der Perre van deAuteurs: ’tot de winnaars van de Poëziemedaille mogen we de belangrijkste hedendaagse jeugddichters rekenen: Edward van de Vendel (twee maal), Bette Westera (eveneens twee keer) en Rian Visser. De kinderen reikten sterren uit aan gedichten van…Erik van Os en Elle van Lieshout, Diet Groothuis, Ted van Lieshout, Geert de Kockere, Joke van Leeuwen, Floortje de Backer, Bette Westera, Edward van de Vendel, Kasper Peters, Stijn De Paepe en Ine De Volder. Dat is een erelijstje dat klinkt als een hedendaagse canon van de kinderpoëzie.’
In deze bundel vind je alle prijswinnaars ‘en dus grote namen’ bij elkaar, ‘voorgeproefd door meer dan 200.000 leerlingen met een uitstekende smaak.’
Leeftijd: 5+

Het einde van Iemand. Floor Bal & Grootzus

Iedereen heeft een begin. En iedereen heeft een eind. De start van het leven is het vertellen waard. Dat begint met een geboorte. Met een baby en blijdschap. Maar dat eind, dat is ook een heel verhaal.

Dit is zo’n verhaal. Het gaat over Iemand. Of eigenlijk: over het einde van Iemand. Iemand is een mens. Nou ja:  was een mens. Want Iemand is dood. En niet meer levend. Dat is jammer. Voor iedereen.
Floor Bal. Uit: Het einde van Iemand. Tekeningen Grootzus. Gottmer, 2022. 
Wat betekent het als iemand dood is? En hoe gaat dat dan, eerst levend zijn, en dan niet meer? Wat gebeurt er daarna met het lichaam en met diegene die nu dood is? Floor Bal vertelt het helder, open en stap voor stap en weet daarbij lastige valkuilen over de dood te omzeilen. Zo zegt ze bijvoorbeeld over een eventueel leven na de dood nuchter: “Niemand kan vertellen wat er na de dood komt. Dat is niet eng. Het is niet raar. Het is alleen maar onbekend. Als niemand het zeker weet, mag iedereen het zelf bedenken. Dat is het mooie deel van dit verhaal.”
Bal besteedt ook, op een feitelijke, warme en zorgvuldige manier, aandacht aan afscheid nemen en hoe dat eruit kan zien.
De levendig gekleurde tekeningen zijn knap in elkaar gestoken, want hoe teken je over einde en dood? De Rotterdamse kunstenaar Grootzus lost dat inventief en speels op, met ruimtelijke, dromerige platen.
Leeftijd 4+

Heerlijke honing. Marije Tolman & Margaret Wise Brown

[…]
Dat was me een ruzie, tussen Vlinder en Beer.
Het was al mis overdag…
…en in de nacht nog veel meer.
Maar het eindigde toen Beer
op zijn rug lag – verslagen
en Vlinder heel zoetjes en liefjes
kwam vragen:
‘Neem je ooit nog iets van
mijn ontbijtbordje mee?’
Beer keek naar de maan
en fluisterde:
‘Nee.’
Marije Tolman & Margaret Wise Brown. Vertaald door Edward van de Vendel. Uit: Heerlijke honing. Querido 2022.
Heerlijk zonnig prentenboek over Vlinder die samen met haar soortgenoten Beer een lesje leert dat hij niet licht zal vergeten. Spreads vol kleur en tover, vlinders in geel, blauw, groen en oranje, met als meest iconische plaat de rechtomhoogstekende knalgroene krokodillenbekken waarop Beer zich in balans houdt tijdens een vlinderaanval. Edward van de Vendel vertaalde de oorspronkelijke tekst uit het Engels, die als strooigoed door de pagina’s danst.
Leeftijd 2+

Soortenschat. Kindercanon van de natuur in de Lage Landen. Geert-Jan Roebers

Buurtbomen
Bomen zie je niet snel over het hoofd. En als je nu naar buiten rent, loop je al snel een buurtboom tegen de stam. Je kunt dan direct kijken of je hem herkent. De bladeren helpen je daarbij, maar in de winter zitten die er niet aan. Toch kun je ook dan zien welke boom het is. En anders vind je er misschien nog wel afgevallen spiekblaadjes onder.
Linde
Natuurlijk, zijn schors is ruw en zijn hout is hard. Maar op de een of andere manier is de linde een lieve boom. Misschien door zijn kruin vol frisgroene hartjes.
[…]
Geert-Jan Roebers. Uit: Soortenschat. Kindercanon van de natuur in de Lage Landen. Illustraties Pieter Fannes. Gottmer 2022. 
Wat een geweldig idee van natuurschrijver voor kinderen Geert-Jan Roebers: een boek waarin je kunt opzoeken hoe alles heet: bomen, dieren, schelpen, padden, paddenstoelen, bloemen, insecten en vogels.
Dit is zo’n boek dat je aan álle kinderen gunt om hun kennis van en interesse en liefde voor wat leeft, groeit en bloeit aan te wakkeren.
Roebers vertelt waar een soort voorkomt, hoe die er precies uit ziet en of dat  in de winter anders is dan in de zomer. Hij geeft ook op elke bladzijde een praktisch ezelsbruggetje om de soort goed te kunnen onthouden. Niet alleen handig voor kinderen!
De levendige tekeningen van Pieter Fannes zijn daarbij een krachtig hulpmiddel, de grappige striptekeningetjes verhogen het kijkgenot.
Met achterin het boek de schatkist, waarin kinderen kunnen verzamelen wie ze allemaal al kennen en als extra nog kaartjes van vogels, dieren, blaadjes en insecten om jezelf en elkaar mee te testen.
Leeftijd 8+

Ga je mee in mijn gedachtenzee? De mooiste gedichten van Kinderen & Poëzie 2021-2022

witte panters
witte panters
met
bruine vleugels
vliegen
boven het bos

witte panters
met
bruine vleugels
landen
in de boom

witte panters
met
bruine vleugels
hebben
hoogtevrees
Brecht Mulder, groep 3

[…]

Buitenspelen
Mijn vrienden
Soms net de Etna
Vuurspuwen uit de vulkaanmond
Stoom uit de oorkrater
Knetterend vuur van woede
Gloeiende lavastroom van woorden
We koelen af
We luisteren
We praten
Lava wordt vruchtbaar gesteente
Jens Weermaes, groep 7
Uit: Ga je mee in mijn gedachtenzee? De mooiste gedichten van Kinderen & Poëzie 2021-2022, 31e editie. Illustraties Noorderpoort Kunst & Media. Stichting Poëziepaleis, 2022. 
Een van de mooiste initiatieven op poëziegebied is toch nog steeds de jaarlijkse gedichtenwedstrijd van Kinderen & Poëzie. Aangespoord door het magische vooruitzicht misschien met hun gedicht in een heuse dichtbundel te komen, gaan kinderen  uit groep 3 tot en met 8 in heel Nederland en ook in België met hun leerkrachten aan de slag met taal en  verbeelding, fantasie, metaforen, rijm en ritme. Dat levert geweldige gedichten op, zoals hierboven. In de bundel staan 80 van dit soort mooie gedichten, treffend geïllustreerd door kunst- en mediastudenten uit Groningen.
Leeftijd 6+

Hidde Haan vloog naar de maan eerste leesversjes. Bette Westera & Barbara de Wolf

Warre de Wolf had wel zin in een hapje.
Hij ging naar het bos
en daar zag hij Roodkapje.
Die riep: ‘Heb je trek? Kom maar op!’
Ze greep Warre woest bij zijn kop.
Toen beet ze hem hard in zijn oor.

De wolf ging er huilend vandoor.
Hij was zich een hoedje geschrokken,
dat snap je!
Bette Westera. Uit: Hidde Haan vloog naar de maan. Eerste leesversjes. Tekeningen Barbara de Wolf. Gottmer, 2022.
Ritmisch rijmende, soepel leesbare (of voorleesbare) versjes over Jelle Gazelle, Rik de Kikker, Karima Koe en Arie Kanarie, Jos de Vos en Doenja Duizendpoot die sloom als een slak zijn, niet aan de lijn doen, door een plompenblad zakken, liever baa dan boe zeggen, de wind in hun veren wensen, een kippetje van de boer eten en moeie pootjes hebben. En zo beleeft elk dier haar of zijn klein avontuur.  Westera speelt onbekommerd met klank en tekst en de versjes lopen op in moeilijkheidsgraad.De ruim opgezette tekeningen in zachte pastel van Barbara de Wolf brengen de 29  dieren een voor een tot leven en maken er individuen van.
Leeftijd: 4+

Applaus voor mijn vinger. Gedichten Erik van Os, tekeningen Jan Jutte

Voicemail
Ik ben op dit moment niet in de gelegenheid
gelukkig te zijn. Probeer het later nog eens.

Of spreek een schouderklopje in, zing
een liedje over lammetjes met een lange lente
voor zich, maak me warm voor de zon
aan een met jou overgoten strand, wijs me
op de ideale openingstijden van je
lievelingsgedicht. En/en/en/en
is ook mogelijk.

Wacht af. Met wat geluk
bel ik terug.
Erik van Os. Tekeningen Jan Jutte. Querido, 2022.
Erik van Os leeft zich uit in deze kloeke bundel van ruim 50 gedichten, waarvan sommigen ook als liedje op Spotify te beluisteren zijn. Het ‘ik-personage’ in de gedichten heeft niet de leukste jeugd, getuige bijv. het gedicht Oorlog aan tafel dat begint met de regels ‘Mijn vader werpt woorden/als bommen over mijn moeder’ of het gedicht Wat is er veel dat zeer doet.  Op luchthartige, vaak wrange toon schetst van Os een leven vol voetangels en klemmen, valse vrienden en neuspeuterende mooie meisjes in de trein ‘(En het nog opeet ook.)’ en ook al snijdt hij pittige thema’s aan, de toon blijft licht en spottend of juist grappig en relativerend.  Jongeren zullen zich vaak herkennen in deze inventieve, talige en heldere poëzie. Jan Juttes sterke, kleurige beelden, soms haast stripachtig, werken uiterst uitnodigend om de gedichten meermaals te lezen.
Leeftijd 10+

Voor altijd vandaag Koos Meinderts & Annette Fienieg

Uit vrije wil
Ik ben uit vrije wil vertrokken
er kwam geen engel aan te pas.
Van mijn vader kreeg ik geld mee
mijn moeder schonk een jas.

Het kan daarbuiten koud zijn, zei ze
en toen gaf ze me een zoen.
Mijn vader hield het bij een handdruk
de bomen juichten van het groen.

Zonder kaart en zonder route
begon ik hoopvol aan mijn reis
met de wereld aan mijn voeten
in mijn rug het Paradijs.
Koos Meinderts. Uit: Voor altijd vandaag. Sjabloondrukken Annette Fienieg. Hoogland & van Klaveren, 2022
Weemoedige bundel voor volwassenen van schrijver Koos Meinderts die tot toe vooral gedichten voor kinderen publiceerde. Meinderts lijkt hier, in korte, soms rijmende strofes, de balans van zijn leven op te maken. Hij kijkt terug op zijn jeugd, op de liefde voor die ene vrouw, geeft zijn kind leeftips mee om de wereld tegemoet te treden en gaat soms een stap verder. Dan is het of hij zichzelf en zijn verlangens overziet en zich afvraagt wat daarvan rest. Hoe het eindigt, hoewel de gedichten nergens zwaar worden, de toon altijd licht blijft: ‘kom dichterbij/op je knieën zie je/in het klein wat je straks zult zijn/ogentroost voor overlevenden.’
Fieniegs prenten passen daar wonderwel bij, de lichte, meestentijds abstracte landschappen met heel soms een mens daarin, verluchtigen de teksten op een fijne manier. De sjabloondrukken zijn in een kleine oplage gedrukt en te koop.
Leeftijd 18+

Boer Boris is jarig

Kijk! Boer Boris, Sam en Berend gaan een dagje op en neer
naar de haven. Schepen kijken, hoe ze varen op het meer.

Alle boten zijn gaan varen. Allemaal. Behalve één.
Eén klein schip is blijven liggen.
Eén klein schip gaat nergens heen.
[…]
Ted van Lieshout. Uit: Boer Boris en het bootje.  Tekeningen Philip Hopman. Gottmer, 2022
Alweer een nieuwe Boer Boris? Er was er een paar weken geleden toch al een?  Dat klopt, maar speciaal omdat de eerste Boer Boris tien jaar geleden verscheen is er een tentoonstelling in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen: Boer Boris is jarig. Daar kun je tot 23 oktober naar toe.
Daar moest natuurlijk ook een Boer Borisboek bij, met tekeningen van Boris, Sam en Berend bij bijzondere Nederlandse gebouwen, landschappen en water. Het is opnieuw een heerlijk boek geworden met alle bekende elementen uit de vorige Boer Borisboeken. De fans kunnen weer genieten.
Leeftijd 2+

Kapitein in hangmat. Gedichten Kasper Peters

Oorwimpers
omdat een oor
geen wimpers heeft
om het geluid te dimmen

heeft iemand ooit
voor elke stem
het fluisteren bedacht.

De maan en de zon
gisteren lag de dag te dromen
de zon scheen in de tuin
en de maan keek om de hoek

ze kennen elkaar al eeuwen
en zwaaien naar elkaar

de zon nodigde de maan uit
voor een kop thee
en ze spraken over sterren
en ze keken naar de aarde

over een maand bezoekt
de zon de maan en dan krijgt hij
limonade en zandgebak

je kunt dan de zon zien glimmen
in het midden van de aarde
Kasper Peters. Uit: Kapitein  in hangmat. Illustraties en ontwerp Anne Caesar van Wieren. Loopvis, 2022. 
 En opeens ploft er een nieuwe dichtbundel op de mat. Lekker dik, met een harde  en opvallende kaft. Hij is van Kasper Peters, ex-stadsdichter van Groningen en poeziëdocent, en volslagen origineel. Peters heeft een geheel eigen taal om de wereld te bezingen, een levendige dwaaltaal vol verwondering, vrolijkheid en oorspronkelijke beelden waarin wind en wolken met elkaar praten, oma’s hoofd een verzameling van verhalen is waar geen nieuwe meer bij passen en bomen uit wandelen gaan. Geweldige poëzie die iedereen moet lezen. De strakke illustraties  gaan een mooi samenspel aan met de teksten, de vormgeving vertelt welke gedichten bij elkaar horen. Topbundel van uitgeverij Loopvis, die bekend staat om zijn creatieve en verrassende uitgaven.
Leeftijd 7-177