Heel de wereld wordt wakker. Het beste van de moderne kinderpoëzie in 333 gedichten. Samenstelling Jaap Robben, tekeningen Sebastiaan Van Doninck

Boom
Een ruwe bast, mijn boom.
Hij houdt me vast
met al zijn armen.
Ik mag me aan hem warmen.
Mijn wang, zijn schors, mijn hand.
Wie heeft hem ooit geplant?
Een jongetje dat schaduw zocht,
een man werd van het wachten.
Zo waaien de gedachten
tot boven in mijn kruin.

Koelte in mijn tuin.
Andre Sollie. Uit: Heel de wereld wordt wakker. Het beste van de moderne kinderpoëzie in 333 gedichten. Samenstelling Jaap Robben. Tekeningen Sebastiaan Van Doninck. Gottmer, 2022.
Gedichten die voelen als de kracht van een toverspreuk, schrijft Jaap Robben in zijn ‘Welkom lieve lezer’ dat aan de gedichten in deze kloeke verzamelbundel vooraf gaat. Hij legt uit dat de beste gedichten verschillende dingen met je kunnen doen: je iets groots laten voelen dat niemand aan de buitenkant aan je kan zien. Of je  helpen herinneren aan wat je was vergeten. Je troosten, ergeren, laten lachen, op een nieuwe manier naar buiten laten kijken of je bijna onzichtbaar laten knikken.  Deze bundel, schrijft hij, is bedoeld als gebruiksaanwijzing bij jezelf, als encyclopedie van gevoelens en atlas voor je fantasie en dromen. En als landkaart om iemand anders beter te laten begrijpen. 
Dat is een heleboel. Maar dit boek maakt het allemaal waar. Wat een geweldige verzameling mooie gedichten heeft Robben hier bij elkaar verzameld. Hij heeft ze ook nog eens zo geordend dat de lezer – een kind – er in mee kan groeien, als op een olifantenpaadje noemt Robben het: beginnen met begrijpelijke, korte gedichten en zo een leeservaring opbouwen waarmee  het verder kan naar iets ingewikkelder of gelaagdere poëzie. En zo verder. De vier delen lopen dus in moeilijkheidsgraad op en de gedichten zelf reageren op een slimme manier op elkaar. Van Donincks fijnzinnige tekeningen bewegen daarin mee en verbinden soms gedichten op een spannende manier aan elkaar.  Jaap Robben attendeert ons lezers er aan het eind van de bundel nog even fijntjes op dat een mens goede jeugdpoëzie nooit ontgroeit. En zo is het.
Verrukkelijk,  dit boek, de hele rest van je leven.
Leeftijd 6+

De mooiste verhalen uit de klassieke muziek

Vele, vele jaren geleden,
in de tijd dat prinsen nog op witte paarden reden,
leefde eens een koning met zijn koningin.
Ze hadden alles om gelukkig te zijn. Tenminste,
bijna alles: een prachtig paleis, een tuin met
geurige, kleurige rozenstruiken, lieve vrienden
en niet te vergeten, elkaar!
Maar…
[…]
Erik van Os & Elle van Lieshout. Uit: Doornroosje, componist Pjotr Iljitsj Tsjaikovski, illustraties Charlotte Dematons.
Uit: De mooiste verhalen uit de klassieke muziek. Meerdere schrijvers en illustratoren, Gottmer, 2022 (mmv Harmen van Straaten, Bette Westera, Marjolein Hof, Ivo de Wijs, Marjet Huiberts, Sylvia Weve, Noëlle Smit, Martijn van der Linden, Philip Hopman, Siep Posthuma)
Wat een geweldig boek heeft uitgeverij Gottmer hier uitgebracht: een verzamelbundel van verhalen uit muziekstukken uit de klassiekemuziek-serie die de uitgeverij jarenlang uitbracht. Iedereen die van klassieke muziek én van sprookjes en verhalen houdt rent nu, hup, naar de boekhandel! Assepoester en Doornroosje, Peter en de wolf, Het zwanenmeer, Peer Gynt, De Notenkraker, Het Carnaval der Dieren en De Schilderijententoonstelling: herverteld door een keur van kinderboekenschrijvers en getekend door het puikje van onze illustratoren. Dit boek is een feest voor oor en oog en je kunt natuurlijk het bijbehorende muziekstuk laten horen, waardoor je kinderen in een klap een stuk wijzer (en innerlijk rijker) zijn.
Leeftijd 4+

Als een vossenstaart op een landkaart. Dierenverhalen Riet Wille & Sassefras De Bruyn

De vos en zijn vrouw naar een fabel uit India
In een hol, aan de rand van het bos,
woont de familie Vos.
Met de kids erbij zijn ze met 7,
maar die zijn vanavond thuis gebleven.
Vandaag was er markt in de stad.
Dan gaat het koppel Vos op pad:
daar ligt altijd wel afval te stinken
dat dierenmagen net lekker vinden.
Op de terugweg loopt het uit de hand,
altijd weer discussies over dat verstand.
Meneer Vos:
‘Hoeveel verstand heb jij?’
Mevrouw Vos:
‘Zoveel als een groentemand kan dragen.
En jij?’
Meneer Vos:
‘Zoveel als je op twaalf buffels kan laden.’
Tot die nacht dat het stel Tijger ontmoet,
die hen met een vriendelijk woord begroet.
‘Dag maatjes die naar huis afzakken,
eindelijk heb ik jullie te pakken.’
Meneer Vos panikeert.
Mevrouw Vos redeneert.
‘Dag Oom, luister even,
kan u ons raad geven?’
Tijger voelt zich vereerd.
‘Absoluut geen bezwaar.
Nichtje, vertel het maar.’
Vrouw Vos denkt diep na voor ze begint
en verzint:
‘Wij willen de kinderen verdelen.
Mijn voorstel is: ik 3, hij 2,
maar daar neemt hij geen vrede mee.
Heer Oom, hoe zou U dat klaarspelen?’
(Wat een kans! Tijger is in zijn nopjes.
Mmm…die ouders + nog 5 jonge kopjes!)
Tijger lacht: ‘Ik denk erover na.
Goed als ik met jullie meega?’
Papa Vos rent meteen O naar binnen,
mama probeert wat tijd te winnen.
‘Mijn man kan die kleintjes alleen niet aan.’
Achterstevoren kruipt ze l a n g z a a m
het hol in, nog steeds kijkt ze Tijger aan.
Die vraagt: ‘Waarom op die manier?’
‘Heer Oom, ’t is niet voor míjn plezier.
Een machtig man moet men vereren.
U kan ik toch mijn rug niet toekeren?’
Even later roepen de vossen in koor:
‘Oompje, ons probleem is opgelost hoor.
Erg bedankt…en ga er gerust vandoor.’
Tijger vloekt en bromt.
Tijger roept en gromt.
Hij is bij de neus genomen!
Dus weg zijn lekkere dromen.
Hij probeert nog in het hol te kruipen
maar als een grote stommeling…
moet hij afdruipen.
De vossenfamilie is dus gered
en meneer Vos geeft grif toe:
‘Vrouw, dat was een heel verstandige zet.’
Riet Wille. Uit: Als een vossenstaart op een landkaart. Tekeningen Sassefras De Bruyn. De Eenhoorn, 2022. 
Dierenfabels uit Duitsland, Suriname en Tibet, uit Roemenië, Afrika, het Midden-Oosten en de Verenigde Staten: Riet Wille heeft dierenverhalen van over de hele wereld bij elkaar verzameld om ze in rijmvorm te kunnen hervertellen. Dat doet ze op de van haar bekende, eenvoudige manier: met korte, kleine woorden zodat beginnende lezers (kinderen én volwassenen die Nederlands als tweede taal leren) ze kunnen begrijpen. Het is een bont en vrolijk geheel geworden, waarbij de fantastische  sfeerrijke, kleurige paginagrote beelden van Sassefras De Bruyn de verhalen op hun eigen manier vertellen met steeds weer nieuwe elementen.
Het boek is wonderschoon vormgegeven, met een stevige kaft en lekker in de hand liggend.
Leeftijd 7+

Dat boek met die banane. 21 kromme versjes. Erik van Os & Jan Jutte

Handigheidje
Wat hier staat geschreven
is heel handig om te weten:
bananen zijn vooral bedoeld
om lekker op te eten.

Maar als je juffrouw iets vertelt
wat jij het liefst níet wil horen,
eet dan nooit bananen op
maar stop ze in je oren.

En is je juffrouw uitverteld
dan moet je niet vergeten:
bananen uit je oren,
schil eraf en smakelijk eten.

Lees dit versje hardop voor.
De klas wil het graag horen.
Maar stop – voordat je juf het hoort –
bananen in haar oren.
Erik van Os & Jan Jutte. Uit: Dat boek met die bananen. 21 kromme versjes. Gottmer, 2022. 
Het gedicht hierboven laat prima zien wat voor soort teksten er in dit boekje staan: 21 supermelige, grappige, onzinnige versjes over bananen. Van bananen met een rits, bananen als onderzetter, bananenblues, bananen waarvan de batterij op is en zo verder. Erik van Os trekt heel zijn – grote – kunnen uit de kast voor dit vrolijke boekje met absurde bananengedichten waaraan kinderen veel plezier zullen beleven. En misschien hun ouders ook wel.
Jan Jutte, met wie van Os eerder fantastisch samenwerkte in de recent verschenen bundel Applaus voor mijn vinger, heeft van elke tekening een hilarisch kunstwerkje gemaakt, waarop elke banaan een eigen persoonlijkheid krijgt.
Leeftijd: 4+

 

Ik voel ik voel wat jij niet ziet. Over jaloerse apen, bange honden en schatten van ratten Lotte Stegeman

Ben je verdrietig?
‘Ik ben verdrietig,’ zeg je dan huilend.

Ben je dolblij?
‘Ik ben zo verschrikkelijk blij,’ jubel je misschien.

Ben je verliefd?
‘Eh…echt niet,’ stamel je (met een rood hoofd)
Begrijpen hoe mensen zich voelen, is soms knap lastig. Maar wie geduldig slimme vragen stelt, krijgt er vast een paar woorden uit.
Wat zijn woorden geweldig. Of je ze nou schreeuwt, fluistert of opschrijft. Je kunt er zoveel mee vertellen. Maar wat als je een orka in de rouw bent? Een jaloerse aap? Of een doodsbange hond? heel lang dachten mensen dat alleen onze soort emoties heeft, en dat dieren een soort levende machines zijn. Maar na jaren staren naar raven, olifanten, apen, honden en zelfs vissen weten we wel beter: en óf dieren meer zijn dan machines. Van een dolfijn in de Noordzee tot een Afrikaanse olifant, van een koe in de stal tot de papegaai van de overbuurman – ook in hun hoofd is het hartstikke druk.
Lotte Stegeman. Uit: Ik voel ik voel wat jij niet ziet. Over jaloerse apen, bange honden en schatten van ratten. Met een voorwoord van Jane Goodall. Illustraties Mark Janssen. Luiting-Sijthoff, 2022.
Heerlijk boek over dieren. Apen, koeien, kauwen, octopussen, ratten, orka’s, parkieten, leeuwen. Dieren die kunnen VOELEN. Die EMOTIES hebben. Jeetje, dat dat nog steeds niet tot sommige mensen is doorgedrongen mag wel een wonder heten, maar in dit boek legt Lotte Stegeman op indrukwekkende manier uit hoe dat gaat: rouw, verdriet, boosheid, blijdschap, jaloezie, liefde, pijn, empathie en nog veel meer. Ze laat ook dierendeskundigen aan het woord. Alles in een fijne, begrijpelijke en leesbare stijl.
Jane Goodall schrijft in haar voorwoord: “Dit belangrijke boek dat je nu vasthoudt, helpt je om meer te ontdekken over al die bijzondere dieren waarmee wij de planeet delen…Hoe beter wij dieren begrijpen, hoe meer we ons realiseren dat ze vaak slecht behandeld worden door mensen die zich gewoon niet realiseren dat dieren gevoelens hebben, net als wij.”
Zo is het. Mark Janssen verbeeldde al die emoties meesterlijk in grote, emoties opwekkende prenten waardoor je nooit, nooit meer een dier slecht wilt behandelen.
Leeftijd: 7+

Soms als ik een vlinder zie. Boudewijn de Groot, Jaco vd Steen & Mark Janssen

Kiezen
[…]
na de zomer wordt het herfst
dan denk ik: dit is de mooiste tijd
de meeste mensen denken bij herfst
voornamelijk aan somberheid
maar als de stormwind giert
en de bomen zijn oranje
de regen klettert erop los
pak ik mijn grote regenlaarzen
en blubber vrolijk door het bos
dus had ik het voor het zeggen
en misschien vindt iedereen dat raar
dan zou het altijd herfst wezen
altijd herfst het hele jaar.
[…]
kiezen
kiezen
ik kan zo moeilijk kiezen
ik ben zo bang dat
als ik voor het ene kies
ik het andere moet verliezen
het liefste wil ik allebei
maar dat kan nu eenmaal niet
als je moet kiezen
[…]
Boudewijn de Groot. Uit: Soms als ik een vlinder zie. Tekeningen Mark Janssen, muziek Jaco van der Steen. Lemniscaat, 2022.
Opwekkende kinderliedjes van grootmeester Boudewijn de Groot, zoals over alleen zijn,  een ezelsbrug bouwen, een zingende merel, de oranje kat Schaduw, een zebra op het zebrapad en hoe het is om een vlinder te zijn.
Wie daarbij meteen denkt aan zijn lied Verdronken Vlinder uit 1970 voor volwassenen zal hier heel andere teksten aantreffen: laagdrempeliger, maar nog steeds de wereld bevragend en met een filosofische inslag. Door de dromerige beelden van Mark Janssen is het naast een voorlees-, ook een fijn kijkboek geworden, om samen grasduinend van te genieten.
Leeftijd: 6+

Ik denk dat ik ontvoerd ben. Pim Lammers

Kriebelen
Ik zit bij opa op de bank
en probeer niet te raden
wat hij met zijn vinger
op mijn rug tekent:

‘Een huis? Oma?
Een dubbeldekkerbus?
Een eend? Een walvis?’

Opa schudt zijn hoofd,
tekent, tekent, tekent.

Ik weet allang wat het is,
maar wat voelt nou fijner
dan gekriebel op je rug?

Na poging zes lacht opa:
‘Ik stop. Mijn vinger is moe.
Je zoekt maar een mooie jongen
om op je rug te kriebelen.’

‘En een mooi meisje?’ vraag ik.
‘Is dat ook goed?’

Ik durf niet om te kijken.
Opa zegt niets,
is even helemaal stil.

Dan schrijft hij
op mijn rug:

wie jij maar wil
Pim Lammers. Uit: Ik denk dat ik ontvoerd ben. Tekeningen Sarah van Dongen. Querido, 2022.
Los geschreven en veelomvattende gedichten zijn het: opa’s en oma’s, neven en nichten, papa’s en mama’s, broertjes en zusjes in vele gedaantes en kleuren komen op een originele manier voor het voetlicht. De gedichten lijken eerder spoken wordteksten dan poëzie, en zodra je Pim Lammers hoort voordragen vallen ze  echt helemaal op hun plek.
Vriendinnen worden met je vaders nieuwe vriendin maar tegen je moeder zeggen dat je hoopt dat ze snel verhuist, samen met mama naar het blootstrand, een neef met make-up die je moeder make-uples geeft, vaders ruilen met je klasgenoot, seksuele voorlichting van papa waarbij je zusje steeds heel hard LUL en KUT roept, verliefd zijn op je nichtje Mila, opa’s griezelige Wieka-woekamanhuisje in het bos, en ga zo maar door.
Grappig, divers, met nadrukkelijk veel aandacht voor andere samenleefvormen dan het klassieke gezin. Ook op de beeldenrijke tekeningen van Sarah van Dongen zien we veel verschillende huidskleuren en culturen, zoals mama’s met hoofddoeken. Jeugdpoëzie waar veel kinderen zich in zullen kunnen herkennen.
Leeftijd 7+

Niet slecht! Julia Donaldson & Axel Scheffer

Er leefden eens, ergens ver weg, lang geleden,
een trol en een heks en een geest.
Die waren verschrikkelijk vals en boosaardig.
Zo waren ze altijd geweest.

Ze zeiden nooit ‘hoi’ en ze zeiden nooit ‘sorry’.
Ze brulden graag kwaad: ‘Hou je kop!’
Ze hielden van plagen en pesten en slecht zijn.
Ze schepten er zelfs over op.

‘Ik ben hier het slechtst én het sterkst,’
riep de trol.
‘Ik sla iedereen tegen de grond.’

De geest riep: ‘Kan wezen,
maar ik ben veel enger.
Ik wandel ’s nachts rammelend rond.’

‘Nou en?’ riep de heks.
‘Met mijn magische spreuken
verander ik mensen in luizen,
en brullende trollen in kwakende kikkers,
en dolende geesten in muizen.’

Toen zagen ze Saar met haar stippeltjeszakdoek.
Ze liep naar een huisje dichtbij
en ging er in wonen.
De heks grijnsde grimmig.
De trol gromde: ‘Die is voor mij!’
[…]
Julia Donaldson. Uit: Niet slecht! Tekeningen Axel Scheffer, vertaling Bette Westera. Gottmer, 2022.
Van de makers van de populaire Gruffaloboeken een lief avontuur, heerlijk ritmisch rijmend vertaald door Bette Westera.
Leeftijd 3+

Dansen. Klimaatverandering 60 gedichten

Dansen
Genoeg geweest.

Op dit moment worden de presidenten afgezet, premiers
dictators, alle machthebbers gaan per direct
schiettuig ontmantelen en mijnen vegen, bommen rapen.
Ravage en verwoesting repareren die ze hebben aangericht.
[…]
Lucht geven we terug aan onze liefsten, mooisten, blijsten:
vogels, ach! Zoveel al uitgestorven, afgeschoten, ziek.
De aarde kan niet zonder, dus vandaar voor hen
dat hommels en insecten voorrang krijgen.

Land zullen we niet meer verwoesten, lithium en kobalt
zijn niet nodig, mensen hebben benen,
kunnen lopen. Mieren is gevraagd om hen
te ondersteunen. Die hebben weet van discipline.

Dan, als de aarde en haar schepsels zijn gered,
het universum juicht, de sterren buigen, zon en maan
heel even stilstaan, ja dan gaan we dansen,
dansen zoals duiven in de lente. Samen dansen.
Diet Groothuis. Uit: Dichter nr. 25 Klimaatverandering. Plint, 2022.
Bijna 60 gedichten over klimaatverandering, dat moet een loodzwaar tijdschrift opleveren. Toch?
Veel gedichten stemmen inderdaad verdrietig, tot nadenken of vooral handelen en dit is een onderwerp waar niemand blij van wordt, dat klopt.
Maar toch staan er ook lichte, grappige gedichten in, zoals Dag vuilnisman van Linda Vogelesang, die voor haar vuilnis een factuur aan de vuilnisman overhandigt want ‘Voor zulke goede grondstof/is dat dus écht niet duur.’ En in Kwesties van keuze van Erik van Os verwacht de dichter dat wij mensen aan stank ten onder zullen gaan omdat kort douchen inmiddels tot verantwoordelijk gedrag wordt gerekend. Maar, hoopt hij, ‘de aarde blijft/wel voortbestaan.’
De kleurige beelden in deze Dichter zijn gemaakt door de Haagse beeldend kunstenaar Carolien Adriaansche, die al 25 jaar werkt met plastic afval. Alle vormen en kleuren inspireren haar ’tot kunstwerken waarmee ze aandacht vraagt voor de gevolgen van klimaatverandering.’
Een rijk boekje boordevol gedichten en beelden die hopelijk tot inspiratie en bezieling leiden.
Leeftijd 6+

Rupsje Nooitgenoeg in de Tuin. Flapjesboek

Kijk omhoog
De lucht zit vol beestjes, kijk maar eens even.
Welke zie jij hier vliegen en zoemen en zweven?

Kijk omlaag
Ook op de grond zie je beestjes bewegen.
Zoals in het bos, welke kom jij hier tegen?

Kijk erin
Soms…
[…]
World of Eric Carle. Uit: Rupsje Nooitgenoeg in de Tuin. Een flapjesboek. Vertaling Naomi Tieman. Gottmer, 2022. 
Samen met je peuter of kleuter op zoek naar beestjes die verstopt zijn in de bladzijde, wat is er nou leuker dan dat? Met hulp van dit stevige kartonnen flapboekje breng je heel jonge kinderen interesse en liefde bij voor alles wat kruipt, loopt, vliegt en zoemt. Mits ze natuurlijk daarnaast de levende versies te zien krijgen. Dit boekje helpt je vast op weg.
Leeftijd 2+