De belangrijkste vragen over de Eerste Wereldoorlog (met antwoorden)
Waarom moet ik iets weten over de Eerste Wereldoorlog?
De Eerste Wereldoorlog was een vreselijke oorlog, waarin verschrikkelijk veel mensen zijn gestorven. Waarin generaals vonden dat ze geweldige plannen hadden, maar waarin die plannen vaak heel anders uitpakten dan verwacht. Waarin leiders het volk bleven vertellen dat het andere land de vijand was, en mensen geloofden dat hun land beter was dan alle andere landen.
Waarom was de Eerste Wereldoorlog anders dan alle andere oorlogen daarvoor?
…Het kwam door de techniek…Er waren nieuwe wapens uitgevonden…Door de ontwikkeling van nieuwe wapens was deze oorlog dodelijker en verschrikkelijker dan alle oorlogen daarvoor…(het was) een totale oorlog…Dit geweld tegen burgers was iets nieuws.
Hoe ziet een leger eruit?…Wat is een front? …Wat zijn loopgraven? …Waarom gingen er zoveel soldaten dood? …Waarom heet het de Eerste Wereldoorlog?…
Hoe begint een oorlog?
…Een oorlogsverklaring is een officiële brief of toespraak waarin de leider van een land de oorlog verklaart aan een ander land. Dat is het begin van een oorlog. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd er in totaal 62 keer de oorlog verklaard.
[…]
Marrit Boogaars, Annemieke de Groot, Roos Jansveld, Juul Lelieveld, Liesbeth Rosendaal. Uit: Toen het oorlog was 1914-1918. Illustraties Irene Goede. Gottmer, 2021
Wat een uiterst noodzakelijk, zeer goed geschreven en uitstekend gedocumenteerd boek voor kinderen over de Eerste Wereldoorlog is dit! Alle mogelijke vragen en antwoorden komen aan bod. Er staan overzichtelijke tijdlijnen in het boek, een overzicht van bondgenoten en fronten en informatie over personen die belangrijk waren in de Eerste Wereldoorlog mét foto.
Er is ook een hoofdstuk  hoe het leven van soldaten eruit zag, en dat was bepaald niet fijn. Er is een hoofdstuk over de dieren: hoe veel er stierven, hoe ze boodschappen heen en weer brachten, hoe ze werkten als soldaat of hoe ze hun baasjes troostten.
Het boek stelt belangrijke vragen aan de orde, in een terugkerende rubriek ‘Om over na te denken’, zoals bijvoorbeeld hoeveel vluchtelingen er in een land passen, of of  wapens beter zijn als je er veel mensen mee dood kunt maken en of een persoon mag beslissen over de levens van anderen.
Het gaat over spionnen en shellshock, over leven in de loopgraven en hoe de oorlog eindigde en wie als allerlaatste soldaat sneuvelde.
Alle teksten staan in korte, overzichtelijke rubrieken, in een uitnodigend lettertype en prettige opmaak en worden vergezeld door veel historische foto’s en stripachtige tekeningen.
Wil je dat je kind vredelievend – en in vrede – opgroeit, laat het dan via dit boek leren over een van de belangrijkste episodes in onze recente geschiedenis toen er géén vrede was.
Gewapend met kennis en inzicht weten de kinderen van nu vast  beter hoe kostbaar en bijzonder onze huidige vrede is en hoe ze zich kunnen inzetten voor een vreedzame samenleving in plaats van een die haat en verdeeldheid zaait. 

Leeftijd: 10+

‘Niet springen, Anchesenamon.
Prinsessen wandelen of schrijden,
ze springen niet rond als een kikker,’
zei Nefertiti op zachte toon, want
koninginnen schreeuwen niet.
Amany liep verder door de gang,
keek bij de hoek nog eens achterom
– moeder weg? – en huppelde toen verder
naar de schrijfkamer van Sennedjem,
die haar de godenwoorden bijbracht.
Sennedjem zat aan zijn lage tafeltje
toen ze de kamer binnenkwam.
Ze knielde neer op een biezen mat,
pakte een pen en haar schrijverspalet
en schreef – of was het tekende? –
een woord dat ze vorige week had geleerd
bovenaan op een oefenvel.
[…]
Lida Dijkstra. Schaduw van Toet. Illustraties van Djenné Fila. Luitingh Sijthof, 2021.
Verhalen rondom Toetanchamon, de beroemde farao die na tien jaar op de troon al op zijn 19e! stierf en wiens graftombe in 1922 werd ontdekt. In ‘Schaduw van Toet’  vertelt Lida Dijkstra zijn levensverhaal vanuit zijn halfzus Anchesenamon of Amany, met wie Toetanchamon – Toet – een sterke band heeft en die niet alleen zijn belangrijkste praatpaal is maar ook zijn leermeesteres en later zelfs zijn vrouw.

Amany is een slimme dame die de krappe ruimte die ze als vrouw aan het Egyptische hof heeft, uitbuit door te leren lezen en schrijven waardoor ze meer begrijpt en ziet dan haar seksegenoten en ze haar eigen weg durft te zoeken. Toetanchamon heeft een klompvoet  en is bang aangelegd maar weet desondanks zijn rivalen voor te blijven. Met Amany aan zijn zij volgt er een bloeiperiode voor het land omdat hij zich niet bezighoudt met zijn eigen wel en wee, maar met dat van zijn onderdanen.

Uiterst actueel thema, evenals vrouwenrechten en de rol van godsdienst (Toets vader schaft tijdelijk bijna alle goden af) in de maatschappij. Allemaal weeft Dijkstra ze onopvallend maar op een sterke manier door haar verhaal.  De veelkleurige geschiedenis van Toet en Amany vertelt ze in ritmische, vrije verzen, poëtische taal en losse rijmvormen, afwisselend onderbroken door de lessen van Amany aan haar halfbroer in verhalende prozavorm.

Dijkstra weet ondanks de vele losse verhaalelementen een boeiend en spannend verhaal te vertellen. Dat is knap, vooral omdat het je als lezer regelmatig lukt je te identificeren met Amany, en soms met Toet. Dijkstra deed dit eerder ook al in historische hervertellingen als Verhalen voor de Vossenbroertjes (naar Van den vos Reynaerde), De ring van Koning Salomon (bijbelverhaal) en Het beest met de kracht van tien paarden (Griekse mythologie).  Komt ze in een volgend boek met een hervertelling uit de Scandinavische godenwereld?

De illustraties in het boek zijn minstens zo spraakmakend en schitterend als het verhaal. Djenné Fila gebruikt elementen uit hiërogliefen en traditionele Egyptische kunst in haar platen zonder dat ze gedateerd aandoen en in schitterende kleuren waarin zelfs bladgoud en papyrus is verwerkt.
Dit onwaarschijnlijk mooie boek is er een van een buitencategorie. Elk kind zou het moeten lezen, al was het maar om meer te weten te komen over de tijd van de farao’s of hoe je je als vrouw staande houdt in een vijandige omgeving.
Leeftijd 10+

Schots
Jouw brein de noordpool.
IJskap na ijskap stort in zee.
Sleurt jaren met zich mee.

Jouw geheugen de kustlijn.
Na een zware orkaan
zijn brokken land verloren gegaan.

Dit bankje staat vast.
De zon schijnt en jij geniet.
We eten een ijsje.
Dit is nu.
Dit is mooi en beter
wordt het niet.
Rian Visser. Uit: Alle wensen van de wereld. Illustraties Janneke Ipenburg. Leopold, 2021.
Zomaar een nieuwe dichtbundel van één schrijver, dat komt niet vaak meer voor. Uitgeverij Leopold ging het avontuur aan met Rian Visser, die vooral jeugdseries schrijft. Er staan sterke gedichten en mooie beelden in deze bundel, zoals het hierboven geciteerde Schots. Ook wat eendimensionalere verzen maar over het algemeen soepele, lieve, toegankelijke teksten over de gevoelens en gedachtenspinsels van een kind.  De rijke tekeningen van debutant Janneke Ipenburg zijn sterk en verrassend en  voegen daadwerkelijk iets toe aan de gedichten.
Leeftijd 6+

Klaartje Koe stond in de wei.
Ze was ontzettend moe.
‘Goed slapen,’ geeuwde Klaartje,
‘is belangrijk voor een koe.’

‘Maar hier is veel te veel lawaai.
Het weiland staat vol koeien,
die smakkend staan te grazen
en die heel luidruchtig loeien.’
[…]
‘Dag paard, ik kom bij jou logeren.
Denk je dat dat kan?’
‘Logeren?’ hinnikte het paard.
‘Bij mij? Geen sprake van!’
[…]
Axel Scheffler. Uit: Klaartje Koe op de boerderij. Vertaling Bette Westera. Gottmer, 2021.
Klaartje probeert het overal.  Maar voordat ze een rustig plekje heeft gevonden om te slapen…Heerlijk voorleeskartonboekje op rijm voor de allerkleinsten over Klaartje Koe en andere boerderijdieren.  De sterke tekeningen van de veelvoudig bekroonde Axel Scheffler zijn grappig en expressief.
Leeftijd 1,5 jaar

Alles
Op een dag bestond ik. Zat in de boom, het was warm
en er landde een mug op mijn hand, ik liet mijn bril zakken
om hem beter te zien. Ogen met sprieten, waarvoor?

Stekeltjes. Klauwen. Haar overal. Uit zijn mond hing
een boor. Hij probeerde me leeg te zuigen,
kriebelde vreselijk. Ik

wachtte kalm op het eind. Volhouden jongen. Je bent
een held of niks, dat duurt zolang je leeft.
Er kwam geen vogel die hem kon gebruiken.

Toen in één keer, omdat hij daar zat met zijn mond
in mijn vel, wist ik dat ik bestond. Ineens leek de zon veel groter,
dichtbijer, lichter dan eerst en de boom was nog nooit

zo vol takken geweest en ik kon
elk blad apart horen waaien en alles bestond.

Weet niet waarom ik zo blij werd van er gewoon
te zijn net als alles, ik moest keihard lachen, ik viel
zowat uit die boom (dag mug) en mijn moeder riep door het raam

Is er iets schat? En ik
zei zonder geluid Ja ma.
Het is feest vandaag. Ik besta.
Eva Gerlach. Uit: Altijd wat te vieren. Gedichten om gelukkig van te worden.  Diverse dichters. Illustraties Carll Cneut. Querido, 2021.
Hoera, alweer een nieuwe dichtbundel, opnieuw van Querido, dit keer rond het thema vieren. Negenveertig gedichten van eenentwintig dichters, ouder en jonger, bekend of iets minder, met zowaar een prachtig nieuw gedicht van Eva Gerlach. Het is jaren geleden dat die een bundel met jeugdpoëzie uitbracht, hopelijk is dit gedicht het begin van een nieuwe, compleet eigen bundel van deze eigenzinnige, originele dichter met haar heel eigen stem. De gekozen gedichten verhalen van vreugde en melancholie, zijn licht van toon, soms haast versachtig, en het merendeel kennen we uit eerdere bundels. Maar er zijn ook wat minder bekende teksten bij. De dieren van Carll Cneut ogen vertrouwd en vreemd, helder en stevig en heel passend bij het thema.
Leeftijd 6+

[…]
‘ik word een ledikantje,’ zei de berk. ‘Of een kinderstoel.
En jij, knotwilg?’
De knotwilg tuurde naar haar tenen, die zachtjes heen en weer bewogen in de wind.
‘Een wiegje,’ mijmerde ze. ‘Een wilgentenen wiegje met een kanten hemeltje, waaraan je een rammelaar kunt hangen…’
‘Heel snoezig’, vond de populier. ‘Ik word gewoon pollepels. En klompen.’
[…]
Bette Westera. Uit: Ik wil een wiegje worden, zei de wilg. Tekeningen Henriette Boerendans. Gottmer, 2021.
Zo keuvelen de bomen gezellig met elkaar  door: de fijnspar en de esdoorn willen  samen een viool worden, de eik een eikenhouten kastje en de treurwilg vermolmt, denkt hij.
Dan komt de houthakker en hakt de eik en de beuk, de berk, de essen en de populier, de knotwilg, de fijnspar, de esdoorn en de kastanje om. De treurwilg laat hij staan, die is te oud. En het sparretje ook, dat is nog te jong.
Terwijl de jaren voorbij gaan, wordt de treurwilg een lekker hapje voor paddestoelen, kevers en torren en het sparretje een mooie grote spar die in de winter droomt dat hij een kerstboom is.
Heerlijk boek! Dromerige, originele, korte teksten over bomen in het bos en wat er van ze zal worden, met daarnaast wonderschone, paginagrote houtsnedes van de bomen; van landschappen, dieren en vogels in alle seizoenen en op elk moment van de dag. Echt een boek om heel vaak met je kind doorheen te bladeren en uit voor te lezen.
Achter in het boek staat over elke boom en houtsoort extra informatie.
Leeftijd 4+

Je bent niet naar gene
je bent niet op reis
je bent niet door poort
je bent niet ontslapen
je bent niet met noorderzon
je bent niet het hoekje
je bent niet uit varen

je bent dood gewoon
gaan hemelen

je waait
met alle winden
je stroomt met
bergen water
je droomt in
slapende sneeuw
Henk van Zuiden. Uit: Dood gewoon gaan hemelen. Gedichten voor als je woorden zoekt. Bloemlezing, 75 dichters. Met tekeningen en schilderijen van Tjibbe Hooghiemstra, Arno Kramer en Anke Roder. Plint, 2021. 
Er zijn momenten dat je naar woorden zoekt, omdat de woorden die je kent niet voldoen. Omdat het leven kantelt. Dat zijn momenten voor gedichten.
In deze bundel staan zulke gedichten. Gedichten voor afscheid, voor als je ontroostbaar bent, of was, gedichten die troosten, waar je iets aan hebt. Gedichten voor op de kaart of om voor te dragen. Gedichten over hoe je verder kunt, of moet, of mag.
Een bundel om te koesteren, voor als het nodig is.
Prachtig vormgegeven, zacht van vorm en inhoud, gebonden met linnen kaft en buikbandje, leeslint en foliedruk.
Leeftijd: alle

Dwars
Dat hek? Daar kan ik heus wel overheen.
Ik klauter op de grote, grijze steen
en hupsakee, daar ga ik. Simpel hoor!

Dat prikkeldraad? Daar kruip ik tussendoor,
geen enkel punt. En zie je daar die heg?
Die staat mij absoluut niet in de weg.

Dat hok? Moet ik daar in? Geen denken aan.
Veel leuker om erbovenop te staan.
Dat kan ik best, ik klim gewoon omhoog.

Dat voer? Moet ik dat eten? Veel te droog.
Het smaakt naar oude kranten. Ik heb zin
in worteltjes, ik ga de moestuin in.
Bette Westera. Uit: Brave hond! Stoute kat! Versjes over de aard van het beestje.  Gottmer, 2021.
Westera op haar allerbest, in originele en huppelende, soepel rijmende verzen, telkens op een betekenisvolle manier inhoudelijk tegengesteld en grappig naast elkaar geplaatst: schaap en geit, hond en een kat, kalkoen en kip,  gifslang en regenworm etc. De krachtige, kleurrijke tekeningen van Mies van Hout rijmen vergelijkbaar op elkaar: tuimelaars en potvis zwemmen in dezelfde zee, mussen en zwaluwen bevolken samen het luchtruim, de bromvlieg ontsnapt maar net aan het web van de spin. Meesterlijk boek, waarin liefde voor (voor)lezen, dieren en jeugdpoëzie mooi samen komen.
Leeftijd: 3+

De eik en het riet
naar een fabel van Jean de La Fontaine
Een storm woedde door het bos
en rukte heel wat takken los.
Machtige bomen blies hij krom,
een paar reuzen vielen zelfs om.

Met veel gedonder en geklater,
viel een oude eik in het water.
Hij stroomde mee met de rivier,
omringd door lange slierten wier.

Langs de oever zag hij het riet,
dansend op het bruisend lied.
Waarom moest hij, de eik, vergaan,
terwijl die ranke stengel bleef staan?

Het riet fluisterde:
‘Omdat jij de storm weerstand bood,
heeft hij je ontworteld en gedood.
Ik buig graag voor harde wind,
waardoor je mij nog rechtop vindt.
Riet Wille. Uit: Toen een tak mij tikte. Verhalen en gedichten over bomen. Tekeningen An Candaele. De Eenhoorn, 2021. 
Wonderschoon boek over bomen. Riet Wille herschreef oude volksverhalen en fabels uit alle hoeken van de wereld en verzamelde ze samen met haar bomengedichten in dit luxe uitgevoerde, kleurrijk geïllustreerde boek. Candaele gebruikt verschillende stijlen en technieken, passend bij het verhaal.
Hoe belangrijk bomen zijn, dat weet nog niet iedereen. Na lezing van dit boek weet je het wel.
Leeftijd 7+

Mijn vader die is fietsenmaker.
Hij maakt kapotte fietsen.

Maar ik word liever ietsenmaker
van heel bijzonder ietsen.

[…]
Postbode

Gisteren deed ik hem in haar jas.
Linkerzak. De brief.
Natuurlijk niet met mijn naam en zo,
maar wel: ik vind je lief.

Ik vind je lief + een tekening
in een dichte envelop.
En bij de kapstokken gaf ik er
nog snel een kusje op.

Een hart, een pijltje, onze letters:
mijn J en haar A.
En als ze vraagt of ik het soms was?
Dan zeg ik…denk ik…nee.
[…]
Job van Gelder. Uit: Later wil ik klein worden. Illustraties: Job van Gelder. Condor, 2021.
Illustratoren die zelf  gedichten of een verhaal bij hun tekeningen maken, het lijkt een heuse trend te worden. Dat pakt de ene keer beter uit dan de andere. In het geval van Job van Gelder zijn de gedichten wisselend van kwaliteit maar er zitten leuke tussen.  Van Gelder maakt veel gebruik van eindrijm, laat zich soms verleiden tot flauwe rijmdwang maar er zitten ook fijne verzen bij.  Erg grappig is het gedicht Boom, waarin drie kinderen mee mogen spelen in een musical, als boom welteverstaan, lekker veilig achter op het podium. De bijbehorende tekening ontlokt je zeker een grinnik: drie paar bange oogjes turen door een spleet in een boom van papier, touw en plakband waar bij alledrie voetjes onderuit steken. Dit is van Gelder op z’n best, grappig en overtuigend.
Leeftijd: 4+