Het erf is leeg, de wei is leeg, en leeg is ook de akker.
Zou iedereen nog slapen? Nee. Knol, het paard is wakker.
Hij heeft het heet, de stakker!

Gelukkig staat hij in de stal, niet in de volle zon.
Want anders smólt hij! (Als een paard van warmte smelten kon.)

Maar waar zijn toch de anderen? Die zijn door de hitte
met z’n allen in de schaduw van de boom gaan zitten.
[…]
Ted van Lieshout. Uit: Boer Boris heeft het heet. Tekeningen Philip Hofman. Gottmer, 2020.

Zoals we inmiddels gewend zijn in een Boer Borisboek, gebeuren er ook in dit dertiende deel dingen die je niet ziet aankomen bij de titel. Zo eindigt dit boek met warme jassen, truien en mutsen. Om niet de clou voortijdig te verraden, vertel ik niet hoe dat zit. Ga het zelf maar lezen. Boer Boris is gewoon een fijne verslaving waar we niet meer van af komen.
En waren de tekeningen altijd al zo onbedaarlijk grappig? Waarschijnlijk wel, maar elk boek weer verrast Philip Hofman ons met zijn eigentijdse Boer Boris-universum, waar een varken met cowboyhoed en gitaar de van de hitte lamlendige dieren opfleurt en de immer aanwezige muis om af te koelen met een minikanootje door de sloot naast de boerderij vaart.
Leeftijd: 3+

De bedriegers
Ginseng (wortel)
Dracula simia
Aristolochia salvadorensis
Impatiens psittacina
Peristeria ela
Caleana major
Italiaans orchis

De zurigen
Citroen
Boeddha’s hand (sukadeboom)
Limoen
Sinaasappel
Pomerans (zure sinaasappelboom)
Pompelmoes
Yuzu
Kumquat
Mandarijn
Vingerlimoen
Cederappel (sukadeboom)
Bergamot
Clementine
Pomelo
[…]
De waterminnaars
Pijlkruid
Bronmos
Wortelloos kroos
Slangenwortel
Brede orchis
Witte waterkers
Watermunt
Suikerwier
[…]
Adrienne Barman. Uit:  De vrolijke plantenencyclopedie. Vertaling: Bibi Dumon Tak.  Querido, 2020. 
Eenpitters, boswachters, verslinders, stinkerds, tovenaars, gasten, groentjes, stekeligen, standvastigen, sterren, kruidigen en gifmengers: wat hebben  die in vredesnaam met elkaar te maken?
Het zijn allemaal hoofdstukken in het nieuwe, geweldig vrolijke, leerzame en kleurrijke plantenboek van Adrienne Barman, die eerder indruk maakte met haar Vreemde vogels, bizarre beesten in 2014.
Mocht je denken dat een plantenboek per definitie saai is, kijk dan gauw in dit boek: elke tekening is een feest van kleur en grappige details zoals her en der verbaasd kijkende vogels en dieren, slakken bij de smaakmakers, kikkers bij de waterminaars en figuurtjes met doodshoofden bij de gifmengers.
Heerlijk boek om cadeau te doen, bijvoorbeeld aan een nieuwsgierig kind of aan iemand die nog niet zo veel van planten weet.
Leeftijd: fijn voor jong en oud.

ABC
De kat loopt mee.
De hond blijft thuis.
Piep, zei de muis in ’t vogelhuis.
[…]
Berend Botje ging uit varen
met zijn scheepje naar Zuid-Laren.
[…]
Hansje Pansje Kevertje
die klom eens op een hek.
Neer viel de regen
die spoelde alles weg.
Op kwam de zon
die maakte alles droog.
Hansje Pansje kevertje
die klom toen weer omhoog.
[…]
In een klein stationnetje
’s morgens in de vroegte,
stonden zeven wagentjes netjes op een rij.
‘k Zag het machinistje
draaien aan het wieleke.
Ake ake tuut tuut, weg zijn wij!
[…]
Klaas Verplancke – Jan Van Coillie. Uit: Ozewiezewoze. Het ABC van de kinderliedjes. A—–J. De Eenhoorn, 2020. 
Wie graag zingt met zijn of haar kinderen, wil dit boek echt meteen aanschaffen. Al die vrolijke kinderliedjes waarmee we ooit zijn grootgebracht staan er in, althans als ze beginnen met een A tot en met een J.  Het tweede deel met kinderliedjes op K – Z volgt binnen afzienbare tijd.
Deze twee delen  zijn een heruitgave van deze fijne bundel, met een nieuwe vormgeving en ook met nieuwe, werkelijk  prachtige en erg vrolijke tekeningen van veelbekroond illustrator Klaas Verplancke.
Er blijken hier en daar wat kleine verschillen in de liedjesteksten te zijn tussen Vlaanderen en Nederland. Zo ken ik bijvoorbeeld het eerste liedje hierboven met een muis in een voorhuis in plaats van een vogelhuis. Maar dat stoort nergens.
En, o wat handig!, mocht je een melodie vergeten zijn of misschien wel voor het eerst leren kennen, je kunt via www.ozewiezewoze.be alle liedjes meezingen!
Leeftijd: 1+

Ergens op de wereld, onder een donker wolkendek,
woont een meisje heel alleen, op een ver verborgen plek.
Op een schroothoop, tussen rommel, tussen vuil en tussen stort,
tussen weggeworpen spullen, waar ze nooit gevonden wordt.
In een galajurk van lappen en een kroon gemaakt van staal
leeft de Koningin der Luizen, en dit is haar verhaal.
[…]
Robin Aerts. Uit: De Koningin der Luizen. Illustraties Yasmin van der Werf. De Eenhoorn, 2020.
Een wonderlijk sprookje op rijm over een eenzaam meisje, levend tussen het vuilnis, die op zoek gaat naar een ander mens. “Dan ziet ze plots iets glimmen, het schittert en het blinkt” en het meisje wordt verrassend genezen van haar eenzaamheid.
De teksten zijn wat hoog gegrepen voor de beoogde leeftijdsgroep, al hoeft dat geen bezwaar te zijn.
De animatie-achtige tekeningen van de luizenkoningin op haar vuilnisbelt door Yasmin van de Werf, helft van creatief duo Poppins & Wayne, weerspiegelen hun motto: ‘When story meets technology, imagination comes to life:  games en virtual reality zijn werelden waarin de maakster zich veelal ophoudt en die ook hier doorschemeren.
Leeftijd 5+

Kijk, wie vliegt daar in een rondje?
Muggemietje zonder mondje.
Muggemietje heeft een rietje
en dat steekt ze, als ze dorst heeft,
in je arm of in je knietje,
omdat kleine Muggemietje
niet van kaas en niet van worst leeft,
maar van bloed via een wondje,
ook al vind je dat niet goed,
want ze zegt: ‘Wat moet dat moet.
Ik kan niet leven zonder bloed.

Heerlijk,’ zegt ze, ‘dank je wel
voor de druppels uit je vel.
Is er nog een kind dichtbij
dat geen prikje kreeg van mij?
O,’ zoemt ze, ‘wat is het fijn
om een blije mug te zijn.’

En zo vliegt ze verder rond,
op zoek naar kin of kuit of kont.
Misschien komt ze op bladzij negen
wel iets overheerlijks tegen.

BAM!
[…]
Ted van Lieshout. Uit: De gemene moord op Muggemietje. Leopold, 2020.
Wie na dit citaat denkt te weten wat dit voor boek is, wordt verrast tijdens het verder lezen, hoewel  lezers van Ted van Lieshout altijd enigszins verdacht zijn op onverwachte wendingen.  De vraag blijft: is dit een (soort) prentenboek,  poëzie, een whodunnit, een rechttoe rechtaan verhaal?

Op de pagina na bovenstaand citaat staan de letters Muggemietje, rondgestrooid naast, onder en in een enorme bloedvlek. De kinderen in de klas geven het boek de schuld van de moord op Muggemietje en verbannen het naar de kast.  Maar dan klagen de letters van het boek het boek  zelf aan:
‘O, hadden wij maar in een ander boek gestaan! Duizenden boeken op de wereld, en waar staan wij in? Juist, in een boek dat een moordenaar is! En het ergste is: wíj zijn onschuldig. Wij hebben niks gedaan. Maar omdat wij in Boek staan, hebben wij óók straf!’
Lijkt dit op van Lieshouts vorige boek ‘Ze gaan er met je neus vandoor’, hier gaat van Lieshout een stap verder. Niet de letters zijn schuldig, maar het boek zelf. Dat levert merkwaardige en grappige situaties op.
Er valt sowieso bovengemiddeld veel te genieten. Allereerst van de heerlijke vormgeving, de contrasterende kleuren, gulle letters en typografie, de ingenieuze, gekke plot- en verhaalwendingen. Maar lezers van dit boek zullen zich toch vooral laven aan de taal, die royaal en aanschouwelijk is, onverbloemd, grappig en smeuiig.  Er staat geen woord, of letter, te weinig of te veel in het boek (hoewel op pagina 65  onbedoeld  een letter r mist).
Ritme en rijm zijn vernuftig en vlekkeloos, de alfabetisch allitererende scheldkannonades hilarisch, de onderliggende woordgrapjes wrang (Muggemietje, in de kast, uit de kast), de ondertoon schurend.
Fijn boek voor fijnproevers.
Leeftijd 9+.

 

 

[…]
Mijn moeder is psycholoog.
Jawel, wees maar eerlijk. Ik hoor het je al zeggen:
‘OMG’.
Wacht even, want het wordt nog erger. Ze is namelijk ook nog eens pedagoog. Dat betekent dat ze verstand heeft van kinderen.
[…]
Arja Veerman. Uit: Show Up! Clavis, 2020. 
De derde jeugdroman van Arja Veerman begint als Sophie haar dagboek kwijt is. Het  dagboek waar ze al haar liedjes in schrijft, inclusief het liedje waarmee ze het schoolconcert hoopt te winnen.
Haar moeder denkt dat Sophia het dagboek gebruikt om  haar gevoelens in op te schrijven. Maar gevoelens, daar heeft Sophia niet zoveel mee.
Sophia is  een prettig inleefbaar tienerpersonage, die in eigenwijze, eigentijdse taal haar belevenissen en problemen uitkraamt. Lezers zullen ervan smullen, vooral ook door de vele sarcastische tienergrappen die Veerman door haar tekst weeft.
Leeftijd: 10+

Warm nest
Angst is een lieve moeder. Zij zorgt goed
voor mij, kookt graag veel en gevarieerd
wast jassen uit, strijkt ruzies glad, vouwt
paraplu’s bij voorbaat open, schrijft lief
afwezigheidsbriefjes aan onbezonnen voornemens,
maakt nog dagelijks mijn onbeslapen bed op.

Moeders kunnen bang zijn als het
om hun kinderen gaat. Voor je het weet
hebben zij een vertrouwen te pakken.
Daar moet je geen grapjes over maken.

[…]

Hemel
En maar reiken
naar de hemel
en maar reizen
naar de maan.

En maar altijd
hogerop
altijd verder
willen gaan.

Willen
schitteren
als sterrren.

Willen
stralen
als de zon.

En maar staren
met zijn allen
naar een stuk systeemplafond.
Erik van Os. Uit: Had ik maar leuke kinderen. Gedichten en gezongen gedichten. Rubinstein, 2019.
Familie kan je leven flink onderuit schoffelen, tot verminkens toe. De gedichten in deze bundel – die op Spotify gezongen te horen zijn – getuigen er op pijnlijke en indringende wijze van.
De auteur schrijft in het voorwoord dat hij gelukkig erg leuke kinderen heeft en de titel niet op hen slaat, hoewel de gedichten doen vermoeden dat de schrijver uit ervaring spreekt, als kindpersonage, wat ze mogelijk nog pijnlijker maakt.
Verhulde woede, omfloerst cynisme, ingevreten verdriet, bijvoorbeeld over een vader die niet luistert of een vader als gapend gat, een moeder die graag brave dochters en zoete zonen om zich heen ziet en die vraagt of de ik in het gedicht zich daar ook eens aan zou willen houden.
Geen zoete versjes dus, maar schrijnende teksten, van een auteur die we vooral kennen van prentenboeken en gedichten voor jonge kinderen, samen met zijn vrouw Elle.
Leeftijd: 18+

Een tulpenbol met tulp en al
ligt weerloos op het pad.

Een egel rustig ritselend
onder stapels eikenblad.

Kiemen doen hun stinkende best
tussen keutels paardenmest.

Een hommel op een goudsbloem
voert zoemend zijn gesprek.

Een worm stribbelt tegen
in een hongerige bek.

Drie slakken laten gaten na
in alle blaadjes babysla.

Een virus is op oorlogspad
gaat grenzeloos zijn gang.

De lente komt en is en blijft
voor niets en niemand bang.
Elle van Lieshout. Uit: Dichter. Gedichten voor kinderen van 6-106. Corona, de wereld staat stil en op zijn kop. Tekeningen Leandra du Pau. Plint, 2020.
Leeftijd 6+

Geduld
als ik lang genoeg
blijf zitten luisteren
verander ik
in een muzieknoot
met een vlaggetje
van hoera, hoera

en wimpel door de kamer
op, neer
tralala
(vrolijk)

zo gaat dat
doodsimpel
je moet alleen
een beetje geduld hebben
en een radio
Mary Heylema. Uit: De dromenjager. Illustraties Jeska Verstegen. De Vier Windstreken, 2006. 

dat je in je eigen kamer
kleren niet laat slingeren
ze van de grond opraapt
opvouwt en in de kast legt
keurige stapeltjes op kleur
je bed opmaakt, je schoenen
naast elkaar zet op het kleedje
voor de deur

is heel gewoon, zegt mijn moeder
iedereen doet dat, behalve jij

maar als ik na het douchen
de grote slaapkamer binnenglip
waar ik haar zachte badjas vind
en papa’s warme sloffen
zie ik sokken hangen uit een la
een jurk die van een stapel glijdt
make-up kriskras over tafel
die onder tasjes haast bezwijkt

zegt mijn vader even later
als ik – zijn sloffen aan, haar badjas scheef –
naast hem op de bank wil ploffen

’t is gewoon niet meer gewoon
hoeveel jij soms op je moeder lijkt
Kate Schlingemann. Uit: Wondermiddel en andere gedichten. Illustraties Nynke Kuipers. Xanten, 2015.